medeelel

Saturday, March 2, 2013

КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ

Компьютерийн тухай ерөнхий ойлголт
Зорилго:
Компьютерийн тухай үндсэн ойлголт, компьютерийн техник хангамж ба програм хангамжийн тухай, тэдгээрийн ангилал,үйлдлийн систем, хэрэглээний програм хангамжийн талаар үндсэн ойлголттой танилцаж, Windows үйлдлийн системийн орчинд ажиллах арга зүйг эзэмшүүлэх
Зорилт:
• Компьютерийг зөв ашиглаж сурахын тулд түүний техник хангамжийн бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн үйл ажиллагааны ерөнхий зарчмыг ойлгон ухаарах
• Компьютерийг зөв холбох, тохиолдож болох нийтлэг гэмтлийг оношлон засах чадвар эзэмших
• Компьютерийн дагалдах хэрэгслүүдийг хэрэгцээндээ тохируулан ашиглах, шинэ техник хэрэгслийг үйлдлийн системд тохируулан суулгаж ашиглах чадвартай болох
• Үйлдлийн системийн орчинд ажиллах арга зүйд суралцах
• Цонхны ерөнхий бүтцийг судалж, түүнийг ашиглах аргад суралцах
• Компьютерийн вирусын талаар анхны ойлголттой болсноор компьютерийг вирусын халдлагад өртөхөөс хамгаалж сурах
1.1 Компьютерийн тухай
“Мэдээллийн зуун” гэсэн тодотголтой XXI зууны иргэдийг сурган хүмүүжүүлэх ариун үүргийг хүлээсэн эрхэм багш нар өөрсдийн үйл ажиллагаагаараа компьютерийн хэрэглээ, түүний боломж бололцоог суралцагсадад таниулах, сургалтын чанар үр дүнг дээшлүүлэхэд мэдээлэл харилцааны технологийг түлхүү ашиглах шаардлага зүй ёсоор тулгарч байна.Компьютерт суралцахын тулд юуны өмнө түүний хэрэглээний зах зээл, бүрэлдэхүүн хэсгүүд, тэдгээрийн ажиллагааны онцлог, үүрэг зориулалт, холболтын талаар авч үзэх шаардлага зүй ёсоор үүснэ.
Мэдээлэл харилцааны технологийн үндсэн ойлголт
Мэдээллийн технологи
Мэдээллийн бүтээгдэхүүн үүсгэж байгаа мэдээллийн процесс, хэрэгсэл ба арга замуудыг мэдээллийн технологи гэнэ.
Мэдээллийн бүтээгдэхүүн гэж юу вэ?
Энгийнээр хэлбэл, хэвлэмэл, аудио, эсвэл видео зэрэг ямар нэг хэлбэрээр тэмдэглэгдсэн, нэгээс нөгөөд дамжуулж болдог мэдээллийн хэсгийг мэдээллийн бүтээгдэхүүн гэж ойлгоно. Хамгийн өргөн хэрэглэгддэг мэдээллийн бүтээгдэхүүнүүд:
Хэвлэмэл ном ба электрон ном
Товхимол ба тусгай тайлан
Гарын авлага ба дадлага ажлын дэвтэр
Aудио хуурцаг, CD, сүлжээнээс татаж болдог аудио файл
Видео бичлэг бүхий хальс ба DVD
  

   Теле семинар
Захиалгад суурилсан вэб сайтууд
Мэдээллийн харилцааны технологи
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Мэдээллийн технологийг харилцаа холбооны технологитой хослуулан хэрэглэхийг мэдээлэл харилцааны технологи гэж хэлдэг.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Мэдээллийн харилцааны технологид компьютер, зөөврийн компьютер, дижитал камер, видео камер, дижитал микроскоп, сканнер, гар утас, электрон тоглоом, дижитал аудио төхөөрөмжүүд, GPRS, электрон самбар, Интернэт болон хэрэглээний ба үйлдлийн системийн програм хангамжууд багтана.
Технологи бол тодорхой зүйлийг хийж гүйцэтгэх арга ухаан, хүний үйл ажиллагааг өөрчилдөг процесс, хэрэгсэл ба арга зам юм.
Технологи нь:
<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->ихэвчлэн нийлмэл байдаг;
<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->aмьдрал, ажил хөдөлмөрт нөлөө үзүүлдэг;
<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->ямар процесс, ямар хэрэгсэл, ямар аргыг хэдийд хэрэглэхийг тодорхойлдог;
<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->асуудал шийдэх, шийдвэр гаргах, судалгаа хийхэд хэрэглэгддэг.
Мэдээ, мэдээлэл гэж юу вэ?
Хүн бүхэн хүүхэд ахуй цагаасаа эхлэн мэдээллийн харилцаа солилцоонд орж байдаг.
Мэдээллийн тухай дуулж сонсоогүй хүн байхгүй боловч мэдээлэл гэж юу болох хүний өдөр тутмын амьдралд яаж үйлчилж нөлөөлдөг тухай тэр болгон мэддэггүй.
Мэдээллийг ШУ-ны үгээр тодорхойлох аргагүй юм.Ө.х тодорхойлолт шаардагддаггүй ухагдахууны адилаар хэрэглэгддэг.
Ажил сургууль гэр орны доторх хүмүүсийн харилцаа нь бие биедээ ямар нэгэн мэдээлэл дамжуулах хэлбэрээр илэрч байдаг.Ийнхүү дамжуулж байгаа мэдээлэл бүхэн ямар нэг бодит зүйлтэй холбоотой, түүний тухай танилцуулга маягтай байдаг. Жишээ нь: Өнөөдөр 5 цагаас хуралтай, Хөргөгчинд сүү байгаа. 12-р дэлгүүрт шинэ цамц иржээ. Гэх мэт
Хүний бүтээсэн янз бүрийн төхөөрөмж, олон төрлийн системүүд нь бүхэлдээ мэдээллийг цуглуулах боловсруулах үндсэн дээр зохион байгуулагдсан байдаг
Жишээ нь: Гудамжинд байдаг автомат ундааны төхөөрөмж нь мөнгөний хүндийн жин, түүний хэмжээний тухай мэдээллийг цуглуулан боловсруулалт хийж дүгнэлт гаргаад тохирсон жин хэмжээтэй мөнгө хийсэн тохиолдолд үйлчилдэг байна.Мэдээ, мэдээлэл нь харилцан бие биеэ багтаасан өөр өөр шинж чанартай ухагдахуун юм.
Мэдээ нь тодорхой болон тодорхой бусаар илрэн гардаг.
Мэдээлэл болгон тодорхой утгатай байдаггүй учраас хүн бүр өөр өөрийнхөөрөө хүлээн авч ойлгодог.
Тодорхой утгатай болсон мэдээг мэдээлэл гэнэ.Ө.х мэдээ бүр утгатай байна.Мэдээлэл нь тодорхой мэдээгээр дамжин илэрдэг.Иймээс 1 ижил мэдээг хүмүүс янз бүрээр хүлээн авахын зэрэгцээ мөн янз бүрээр тусган авдаг байна.Энэ утгаараа мэдээлэл нь мэдээний тусгал болж байна.Мэдээний шинж чанараас мэдээллийн ач холбогдол хамаарч өөр өөр утга агуулгатай мэдээлэл болдог байна. Жишээ нь: “…нисэх онгоц сүйрчээ…” гэсэн мэдээг зурагтаар дамжуулжээ. Энэ мэдээг та нар яаж хэрхэн хүлээж авах вэ?Тэгвэл энэ мэдээ сүйрсэн онгоцны нисэгчийн болон зорчигчдын ойр дотны хүмүүс, уул онгоцыг эзэмшигч компаний эзэн мөн мэдээг сонсож суугаа жирийн хүмүүсийн хувьд үнэхээр өөр өөр утгатай мэдээлэл болно.Эдгээрээс дүгнэвэл мэдээг дамжуулагч болон хүлээн авагч 2-ын хоорондын харилцааны хэмжүүр болсон ТУСГАЛ шийдвэрлэх хамааралтай болох нь илэрхий байна.Үүнийг ТУСГАЛЫН ДҮРЭМ гэнэ.Тусгал гэдэг нь мэдээ солилцогчдын 1 ёсны тохиролцооны дүрэм юм.Тусгалын дүрмийг заримдаа цөөн тооны бүлэг хүмүүс мэдэж байдаг. Жнь:
Мэргэжлийн үг хэллэг
Мэдээллийн ангилал
Хэрэгтэй, хэрэггүй, хогон мэдээлэл г.м
Аман мэдээлэл
Бичгэн мэдээлэл
Зурган мэдээлэл
Дохион мэдээлэл
Тэмдэгтэн мэдээлэл
Мэдээллийг дүрслэх
Биет бүхэн урттай, хүндийн жинтэй, тэдгээрийг хэмжих тусгай багаж хэрэгсэл байх бөгөөд өөр өөрсдийн хэмжих нэгжтэй байдаг.Мэдээлэл биетийн адилаар бодитой оршдог тул мөн хэмжээ багтаамжтай, хэмжих нэгжтэй байна. Үүнтэй адилаар компьютер дээр боловсруулсан мэдээллийг мөн хэмждэг
Мэдээллийг дүрслэх
Компьютерт мэдээлэл 2-тын тооллын систем буюу 0, 1 гэсэн 2 цифрээр дүрслэгддэг.
Мэдээллийг дүрсэлж байгаа 2-тын цифрийн нийт тоог мэдээллийн эзлэхүүн буюу түүний санах ойд хадгалагдах багтаамж гэнэ.
Мэдээллийг дүрслэхэд тэмдэгтүүдийн дараалал маш чухал байдаг бөгөөд энэ дарааллаас хамаарч мэдээллийн агуулга янз бүр болж өөрчлөгддөг. Жнь: Уул – луу, уур – руу г.м
Аливаа мэдээг ямар нэгэн цагаан толгойн тэмдэгтүүдийн төгсгөлөг дарааллын тусламжтайгаар кодчилж болно. мэдээллийг тээгч нь компьютерийн тусламжтайгаар боловсруулж, дамжуулж, хадгалж болдог тэмдэгтүүдийн дурын дараалал байдаг.
Ямар ч мэдээллийг тухайн хэлээр илэрхийлж болохуйц бүлэг тэмдэгтийг уул хэлний ‘Цагаан толгойн’ хэмээн нэрлэдэг.Цагаан толгойн тэмдэгтүүд төгсгөлөг тоотой байна.
Мэдээллийг ямар нэг цагаан толгойн тэмдэгт ашиглан дүрсэлдэг.Мэдээллийг дамжуулахын тулд хүмүүс шуудан холбоо, утас, радио зурагт зэргийг ашигладаг.Харин мэдээллийг хадгалахдаа номын сан, мэдээллийн сан зэргийг байгуулан ашигладаг.Яг 1 ижил мэдээллийг өөр өөр хэлбэрээр дүрсэлж дамжуулж болдог.
Мэдээллийг хэмжих
Мэдээллийг тодорхойлж болохгүй боловч түүнийг хэмжиж, зай, цаг хугацаа, температур, массын нэгэн адил тоогоор илэрхийлж болно. Мэдээллийн тоо хэмжээг хэмжих хэмжилтийг стандартчилах үүднээс бит(binary digit) гэсэн нэгжийг ашиглах болсон бөгөөд 1 бит гэдэг нь нэг ширхэг хоёртын тэмдэгтээс тогтох мэдээгээр дамжуулж болох мэдээллийн тоон хэмжээ юм.
Мэдээллийг хэмжих
Комьпютерт 1 тэмдэгт гараас оруулахад түүнд харгалзах 2-тын код буюу 0, 1-н дарааллаар дүрслэгддэг.
8 bit = 1 Byte
1024 Byte = 1 KiloByte
1024 KiloByte = 1 MegaByte
1024 MegaByte = 1 GegaByte
КОМПЬЮТЕРИЙН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ
Орчин үеийн компьютер нь тооцон бодох ажлыг автоматаар тэгэхдээ хүний оролцоотойгоор гүйцэтгэх цахим төхөөрөмж юм.Компьютер нь хатуу ба зөөлөн хэсгээс тогтоно.Хатуу хэсэг гэдэг нь компьютерыг бүрэлдүүлэгч биет хэсгийг хэлнэ.Зөөлөн хэсэг гэдэг нь компьютерыг ажиллуулах програм болон мэдээлэл бөгөөд хүний нүдэнд харагдахгүй эрдэм юм.Өөрөөр хэлбэл, компьютер нь гаднаас оруулах мэдээллийг програмийн дагуу боловсруулан хариуг хэрэглэгчид ойлгомжтой байдлаар гаргах хэрэгсэл юм.Програм нь шийдэх асуудлаасаа хамаарч том жижиг янз бүр байна.Хэдийчинээ том олон янзын асуудлыг компьютероор шийдэх тусам төдий чинээ том төвөгтэй програм боловсруулах шаардлагатай.
КОМПЬЮТЕРТ МЭДЭЭЛЭЛ ДҮРСЛЭХ
Мэдээлэл хэрэглэгчид харагдах хэлбэр нь үсэг болон тоо хэлбэртэй байх боловч компьютер дотор зөвхөн тоогоор дүрслэгдэнэ.
Тэгэхдээ бидний мэдэх 10-тын тоо бус 2-тын тооллын системд дүрслэгдэнэ.10-тын тооллын системд 0-оос 9 хүртэл 10 ширхэг цифр хэрэглэн тоолж дараа нь дээд орондоо шилждэг.Иймээс тооны суурь нь 10 байна.Харин 2-тын системд зөвхөн 0, 1 гэсэн 2 ширхэг цифр хэрэглнэ.Гэхдээ 2-тын тоогоор хэрэглэгч уншиж ба бичихэд төвөгтэй учир 16-тын тооллын систем хэрэглэгдэнэ.16-тын тооллын систем нь 0-оос 15 хүртэл тоолсны дараа дээд орондоо шилжих систем юм.2-т, 10-т, 16-тын тооллын системийг дараах жишээн дээр харьцуулан харуулав.
2-тын тоог дүрслэхэд 0 юмуу 1 гэсэн хоёрхон тэмдэгт ордог учир компьютерийн дотоод системд мэдээлэл боловсруулахад техникийн хувьд тохиромжтой байдаг.
Үсэг тэмдэгтийг 2-тын тоогоор дүрслэнэ.Ингэж үсгийг тоогоор дүрслэх стандартаас ASCII (Америкийн мэдээ солилцох стандарт) стандарт илүү их тархсан байна. Энэ стандартаар жишээ нь А үсэг нь 10-тын 65, 16-тын 41 буюу 0100’0001 гэсэн 2-тын тоогоор дүрслэгднэ.
2-тын тоон нэг оронг бит гэнэ.2-тын 8 оронг 1 байт гэнэ.1024 байтыг 1 килобайт буюу 1КБ, сая байтыг 1 мегабайт буюу 1МБ хэмээн нэрлэнэ.
Тухайн компьютерийн хувьд дотоод болон гадаад байгууламжуудын хооронд мэдээллийг хүлээн авах, дамжуулах битийн тоог тухайн компьютерийн үгийн урт гэж нэрлэнэ.Өөрөөр хэлбэл үгийн урт гэдэг нь нэг зэрэг дамжуулах мэдээний уртын хэмжээ юм.үг-байт
Үгийн урт компьютер бүхэнд өөр өөр байдаг.
Жнь: 8086 8 бит
<!--[if !supportLists]-->286 <!--[endif]-->16 бит
386 16/32 бит
<!--[if !supportLists]-->486 <!--[endif]-->16/32 бит
586/Pentium 32 бит
Компьютерийн хүчин чадлыг тодорхойлох нөгөө нэг хэмжүүр нь дотоод санах байгууламжийн багтаамж юм. Дотоод санах байгууламж нь шуурхай, тогтмол гэсэн хоёр төрөл байна.
Компютер нь ОРОЛТ, БОЛОВСРУУЛАЛТ, ХАДГАЛАЛТ, ГАРАЛТ гэсэн дөрвөн үндсэн үйлдэл хийдэг.
ОРОЛТ.Товчлуур хулгана хоёрыг өгөгдөл мэдээлэл оруулах, заалт өгөхөд ашигладаг ба хэрэглэгчийг компьютертай холбоно.
БОЛОВСРУУЛАЛТ.Төв процессор нь компьютерийн хамгийн гол элемент бөгөөд тэр нь компьютер доторх мэдээлэлийн урсгалыг зохицуулах арифметик, логик үйлдлийн заалт гүйцэтгэх үүрэгтэй.Төв процессор нь өгөгдсөн үйлдлийг гүйцэтгэхийн тулд оролт, гаралт, хадгалах төхөөрөмжийг холбон ажиллуулна.Боловсруулах төхөөрөмжид санах ой, процессор, туслах санах ой зэрэг орно.
ХАДГАЛАЛТ.Компьютерийн дискэнд өгөгдөл мэдээлэл, программ хадгална.Компьютер тодорхой үйлдлийг гүйцэтгэхдээ дискэнд байгаа зүйлийг авч ашиглах ба үр дүнг буцааж бичнэ.Хадгалах төхөөрөмжид хатуу, уян, компакт диск, кассет орно.
ГАРАЛТ.Гаралтын төхөөрөмж нь компьютерийг хэрэглэгчтэй холбож, мэдээллийг дэлгэцнээ харуулах, дуу авиа гаргах зэрэг үйлдэл хийнэ.Монитор, хэвлүүр, чанга яригч зэрэг нь гаралтын төхөөрөмж юм.
КОМПЬЮТЕРИЙН ДОТООД БАЙГУУЛАМЖ
Компьютер нь арифметик, удирдах, гадаад болон дотоод санах байгууламж, оруулах, гаргах байгууламжуудаас тогтоно.
Арифметик байгууламж нь арифметик болон логик үйлдэл хийх байгууламж болно.
Удирдах.Бүх арифметик ба логик үйлдлүүд, бусад төхөөрөмжүүдийн үйл ажиллагааг микропроцессор гэж нэрлэгдэх микро элемент удирдан ажилуулдаг.Өөрөөр хэлбэл, микропроцессор нь компьютерийн бүх үйл ажиллагааг удирдан гүйцэтгэнэ.
Дотоод санах байгууламж нь мэдээлэл унших болон хадгалах хурд ихтэй байна. Иймээс шуурхай санах байгууламж гэж нэрлэдэг. Шуурхай санах байгууламж нь тухайн үед ажиллаж буй системийн болон хэрэглээний програмд шаардлагатай мэдээлэл, хэрэглэгчийн үүсгэж буй мэдээллийг түр зуур хадгалах ба компьютерийг унтраахад доторхи мэдээллээ алдана.
Гадаад санах байгууламж нь багтаамж ихтэй мэдээлэл хадгалах байгууламжууд бөгөөд хадгалах унших хурд багатай тул шууд боловсруулах явцад оролцохгүй. Xарин тухайн үед ажиллаж буй програм өгөгдхүүнийг гадаад хадгалах байгууламжаас уншиж шуурхай санах байгууламжинд оруулаад, цаашид бодлогод ашиглана.
Оруулах байгууламж: Товчлуурнь хэрэглэгчээс компьютерт мэдээлэл болон компьютерийн удирдах заалтыг оруулдаг. Өөрөөр хэлбэл удирдах болон мэдээлэл оруулах байгууламж юм.
Гаргах байгууламж: Монитор нь хүн компьютерийн хоорондын харилцааны хэрэгсэл бөгөөд бодлогын дүнг үсэг тоо, график зургийн хэлбэрээр өнгөтэй буюу хар цагаан байдлаар үзүүлэх байгууламж юм.
Хэвлүүр нь бодлогын хариуг цаасан дээр бичиж, зурж гаргах байгууламж.
КОМПЬЮТЕРИЙН ГАДААД БАЙГУУЛАМЖ
Товчлуур.
Товчлуурын удирдлага нь хэрэглэгч товчлуурын ямар нэг товч дарсан үед аль товч дарсныг мэдээлж тэр товчны тэмдгийн ASCII кодыг компьютерт дамжуулна Таны компьютерийн товчлуур харахад нимгэн боловч дотроо эдгээр ажиллагааг зохицуулан ямар товч дарсныг олж түүний кодыг гарган дамжуулах тусгай процессорыг агуулж байдаг юм.
Дууны удирдлага.
Дууны удирдлага нь програмын заалтын дагуу зохих давтамжийн дохиог гарган өсгөж чанга яригчид өгч дуу гаргах зориулалттай.
Монитор
Монитор нь ердийн телевизорын зарчмаар ажиллана.Гол хэсэг нь электрон цацрагт хоолой бөгөөд энэ нь катодоос гарах электроны урсгалыг цахилгаан болон соронзон орноор залан дэлгэц рүү гаргана.Дэлгэцэнд электроны урсгал тусахад гэрэлтэх фосфор түрхсэн байдаг.Телевизорт энэхүү электроны урсгалыг дэлгэцийн хамгийн зүүн дээд талаас эхлэн хөндлөн мөрийн дагуу тусган зураад дараа нь арай доогуур зурах замаар хамгийн баруун доод талын цэг хүртэл 625 мөр зурж дүрс гаргадаг.Ингэж электроны урсгал тусгахдаа тэр урсгалын эрчмийг их бага болгох замаар тэр цэг дээр хир зэрэг тод бүдэг гэрэлтэхийг харгалзан тааруулах замаар тодорхой дүрс гаргадаг.
Бусад гадаад байгууламж
Видео хувиргагч.Видео зургийн аппаратаас авсан аналог дохиог тоон дохио болгон компьютерт хадгалан дараа нь энэхүү дүрсийг янз бүрийн аргаар боловсруулахад ашиглана.Энэ аргаар микроскопоор харж судалгаа хийдэг төвөгтэй ажлыг автоматчилах, хүн ойртож болохгүй халуун, цацраг идэвхт орчинд дүрсийг автоматаар түргэн хугацаанд шинжилж бусад байгууламжийг удирдах зэрэгт ашиглана.Мөн дүрсийг хугацааны тодорхой агшинд тогтоон шинжлэх, өнгө оруулах, бичил дүрсийн хил хязгаар, хэмжээг тогтоох зэрэгт сольж болшгүй багаж болдог.
Ярих систем.Компьютертой ярьж харьцахад зориулсан багаж.Жишээлбэл, ямар нэг тоог компьютерт хийхэд шууд дуудан оруулж компьютер хариуг нь шууд хэлж өгнө гэсэн үг юм.Одоогийн байдлаар зөвхөн цөөн тооны үгийг компьютероор ялган таньж ярьж байгаа бөгөөд тухайн хүний яриаг таньдаг болгон тохируулж байж харьцаж байна.
Хулгана.Компьютерийн програмуудыг удирдах, мөн дэлгэц дээрх бичвэр дүрс зураг тэмдэглэх, өөрчлөх ажиллагааг хөнгөвчилнө.Алганд багтах хэмжээтэй, компьютерт залгадаг утастайгаа байдаг.2 эсвэл 3 товчтой байдаг бөгөөд зарчмын ялгаагүй.
Компакт диск.CD-ROM бол мэдээллийг дүрс дуу авиаг бичих хамгийн сүүлийн үеийн арга юм.Энэ бол MULTIMEDIA. Иймээс CD-ROM –той бол MULTIMEDIA компьютер гэж нэрлэх болжээ. 600-700МВ багтаамжтай.Энэ нь 300000 хуудастай тэнцэнэ.CD-дээр бичсэн мэдээллийг зөвхөн уншиж болно.Арилгаж хадгалж болохгүй зөвхөн уншдаг ойтой юм. Компакт диск унших төхөөрөмжийг CD-ROM drive гэнэ. Гадуур, дотуур гэж хоёр төрөл бий.Унших хурдаараа өөр.22-48 мах хурдтай.
Модем.(MOdulator-DEModulator) гэсэн хоёр үгнээс үүссэн.Телефон утасны шугамаар дамжуулан нэг компьютерийг нөгөө компьютертай холбох төхөөрөмж юм.Дотуур ба гадуур гэсэн хоёр төрөл байдаг.Модемийн хурдыг bps (bits per second) буюу сеундэд хичнээн бит дамжуулах боломжтой вэ гэдгээр хэмжинэ.2400-28800, 33000, 56000 bps.
DVD (Digital Video Disk) буюу цифрэн диск нь компакт дискнээс хэд дахин их хэмжээний мэдээллийг агуулдаг. 4.7-17ГБайт. DVD-ийн багц бүрт DVD диск төхөөрөмж, MPEG-2 видеокамерийн хамт, шаардлагатай кабел утаснууд, баримтжуулалт ордог. 1-р үеийн DVD 2-ийн мэдээлэл унших хурд нь 13.50КБайт/сек (СD 8х) юм.
Сканнер. Scanner Цаасан дээр буулгасан мэдээллийг компьютерт оруулан санах ойд бичиж, засварлах өөрчлөх боломжтой. Уран зураг, фото зураг газрын зургийг компьютерт оруулан боловсруулна.Өнгөт ба хар гэсэн хоёр төрөл бий.
Дижитайзер. Digitizer. Инженерийн болон зураг төслийн ажилд чухал ач холбогдолтой.Урдаас бэлтгэсэн стандарт дүрсүүдийг маш өндөр нарийвчлалтай оруулах үүрэгтэй.Стандарт тэмдэглэгээ бүхий самбар дээр хулганатай төстэй төхөөрөмж болон тусгай үзгээр сонголт хийж мэдээг компьютерт оруулж өгдөг.Энэ самбар нь маш нарийн утсан хэлхээгээр бүрхэгдсэн байх бөгөөд тэдгээр нь компьютертай холбогдсон байдаг.Үзэг хүрсэн байрлалд цахилгаан хэлхээ үүсч түүний координатыг компьютерт дамжуулна.Компьютерт энэ мэдээг боловсруулан цаашид хийх ажиллагааг тодорхойлдог.
UPS –Unintrerruptible Power Supply. Компьютерийн техникийн хэвийн ажиллагааг хангах цахилгааны тасалдлаас хамгаалах зорилготой төхөөрөмж юм.
Projector. Компьютерийн дэлгэцэн дээрх мэдээллийг энгийн том дэлгэц рүү цацах зориулалттай прожекторыг холбож лекц, илтгэл тавих, үзүүлэнд хэрэглэдэг.Ийм прожекторыг кодоскоп дээр давхар тавьж ажиллуулдаг.
Компьютерийн програм хангамж
Компьютерийн нөгөө нэг салаа нь програм хангамж байдаг.Хэрэглэгчээс өгсөн даалгаврыг биелүүлэхийн тулд компьютерийн гүйцэтгэх үйлдлүүдийн дарааллыг тодорхойлсон командуудын (зааврын) багцыг компьютерийн програм гэнэ. Компьютерт зориулсан програм зохиохыг програмчилал гэж нэрлэнэ.Програм хангамжгүй компьютер өөрийгөө танилцуулахаас
цааш юу ч хийж чадахгүй. Компьютерийн хэвийн ажиллагааг хангаж чадах багц програмыг түүнд суулгаж өгснөөр хэрэглэгч командаар ажиллах чадвартай болно. Энэ бүх програмууд дэлгэц дээр гарч байгаа бүхнийг боловсруулж хэрэглэгчийн өгсөн даалгаварыг биелүүлэх боломжийг компьютерт олгоно. Компьютер ингэж ажиллахын тулд ачаалагдсан програмуудаас хэдэн зуун сая
командыг биелүүлэдэг. Програмуудыг зориулалтаар нь үйлдлийн системийн, хэрэглээний, програмчилалын програм хангамж хэмээн 3 ангилна. Энэхүү ангиллыг схемд үзүүлсэн байдалтай
дараагийн хуудаснаас танилцана уу. Анхны үеийн электрон тооцоолон бодох машинд гүйцэтгэвэл
зохих хялбар үйлдлүүдийг жагсаан бичдэг байсан бол одоогийн програмуудыг програмчилалын тусгай хэл дээр бичдэг болжээ. Програмууд нэрээрээ ялгагдана.
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->
Програм хангамж түүний ангилал , үйлдлийн системийн төрлүүд
Программ хангамж гэдэг нь техник хангамжийг хэрэглэгч бүрэн хэрэглэх нөхцөлийг хангаж өгдөг байх ёстой.Тиймээс хүмүүсийн мэддэг хэл дээр бичигдсэн командуудын дараалал юм.Дэлхий дээрх компьютерийн программ хангамжийн ихэнх хувь нь Англи хэл дээр ба том улс гүрнүүдийн хэл дээр бичигдсэн байдаг.Гэхдээ тухайн улс орон өөрийн хэл дээрээ программаа зохион хэрэглэх нь нэлээд элбэг байна. Программ хангамжийг
- системийн /Үйлдлийн систем/
- хэрэглээний /Word, Excel.../
- driver install /Техник хангамжийг ажиллуулах/
- мэргэжлийн/АutoСАD, МаthСАD../
- Utility программ /Scandisk, Kaspersky AntiVirus.../гэх мэт ангилж болно.
Системийн ПХ гэдэг нь компьютерийг ассаасан хугацаанаас эхлэн хэрэглэгч компьютерийг ашиглахад бэлэн болох хүртэл ажилладаг ПХ-ийг хэлнэ.
Мөн системийн ПХ нь хэрэглэгч компьютерийг хэрэглэж байх явцад системийн тогтвортой үйл ажиллагааг хангаж системийн үйл ажиллагааг хянах үүргийг гүйцэтгэдэг.
Системийн ПХ-д системийн техник төхөөрөмжүүдийг удирдах, тохируулах, техник төхөөрөмжүүдтэй хэрэглэгчийг холбох ПХ-ууд бас багтдаг. Жишээлбэл: Windows Explorer, Control Panel г.м.
Системийн ПХ-ийг:
BIOS (Үндсэн Оролт Гаралтын Систем)
OS (Үйлдлийн Систем) гэж 2 ангилдаг
Компьютерийн CPU тэжээлийн хүчдэлд залгагдан ассан хунгацаанаасаа эхлээд ПХ-ийг хамгийн эхний зааварчлага инструкциэс эхлэн гүйцэтгэж эхэлдэг.Ийнхүү CPU нь орчин тойрондоо байгаа оролт гаралтын төхөөрөмжүүдтэй танилцаж, ямар ямар төхөөрөмжүүдтэй харьцан ажиллахаа таньж авах хэрэгтэй болно.Энэхүү ПХ-ийг үндсэн техникийн түвшиний ПХ гэж нэрлэх бөгөөд түүнийг компьютерийн эх хавтан дээр суурилагдсан, байнга мэдээллээ хадгалж байдаг ROM (Read Only Memory) хэмээх санах ойд байрлуулсан байдаг.Энэхүү ПХ-ийг BIOS (Basic Input Output System) гэж нэрлэнэ.(Үндсэн Оролт Гаралтын систем). Хэрэв техник хангамжуудыг зөв таниж, алдаа, эвдрэл /үндсэн төхөөрөмжүүдийг CPU, RAM, Хадгалах төхөөрөмжүүдийг/ зэргийг шалгах BIOS нь хийж гүйцэтгэнэ. BIOS- ийн үйл ажиллагаагаа дуусгаад Operating System (OS) буюу Үйлдлийн системд үйл ажиллагааг шилжүүлнэ.
Үйлдлийн систем бол компьютерийн үндсэн программ хангамж юм.
Үйлдлийн системгүй бол компьтер амьгүй цогцостой адил.
Компьютерийн BIOS ажиллаж дуусаад үйлдлийн системийг ажиллуулж эхлэх процессийг BOOT гэж нэрлэнэ.Үйлдлийн ситемийг мэдээлэл хадгалах дискийн төхөөрөмжүүдийн альнаас эхлэх вэ?гэдгийг BIOS зааж өгнө. Үүнд: Floppy drive Hard Disk Drive              CD-ROM drive            LAN      USB гэх мэтчилэн зааж өгөх ба харин дэс дарааллыг нь хэрэглэгч урьдчилан зохицуулж болдог. Үүнийг Boot Up Sequence гэдэг. Энэ процесс нь хамгийн түрүүнд олдсон нэг л төхөөрөмжөөсөө ҮС-ийг ажиллуулдаг. Ө. х. ҮС олдсон л бол дараагийн төхөөрөмж рүү шилжихгүй. Хэвийн ажиллагаатай компьютерийн ҮС нь голдуу хатуу дискнээс хэлэх нь зохимжтой байдаг..
Үйлдлийн систем
Boot буюу компьютерийг эхлүүлдэг программийг уншиж дууссаны дараа ажилладаг үйлдлийн систем нь бусад хэрэглээний программийг ажиллуулахад гол үүрэг гүйцэтгэдэг.Үйлдлийн систем нь санах ой руу ачаалагддаг бөгөөд компьютерийн хүчин чадлыг зохицуулж, хувиарлахаас гадна компьютерийн гарнаас өгөгдсөн командыг дэлгэц рүү илгээх, дискэн дээр файл болон директоруудыг хадгалах мөн дагалдах төхөөрөмжүүд болох принтер, хулгана, уян болон хатуу дискний ажиллагааг хянадаг.
Томоохон систем дээр үйлдлийн систем нь хэрэглэгчдэд нэг нь бусдын хийж буй үйлдэлд нөлөөлөхгүйгээр систем рүү зэрэг хандаж чадахуйц нөхцлийг олгож, ачааллыг нь зохицуулж өгдөг.Мөн үйлдлийн системийн нууцлал нь маш сайн байх шаардлагатай байдаг. 
Үйлдлийн системийг доорх төрлүүдээр ангилдаг:
Multitasking- Олон төрлийн программуудыг нэгэн зэрэг ажиллуулахад аль программ нь ямар горимоор хэдий хэрийн хугацаанд ажиллахыг үйлдлийн систем зохицуулдаг.
Multiuser- Нэгэн зэрэг олон хэрэглэгч хандаж ажиллах.Зарим үйлдлийн систем нь мянга мянган хэрэглэгч зэрэг хандаж чадахуйц боломжтой байдаг. 
Multiprocessing - Нэгээс дээш тооны процессор дээр ажиллаж чадахуйц
Multithreading - Нэг программ дээр олон талаас нь зэрэг ажиллах боломж.
Хэрэглэгч програмуудын тусламжтайгаар компьютертэй ажиллана.Харин програмууд нь ҮС-ийн тусламжтайгаар компьютерын техниктэй холбогдоно.
Тиймээс ҮС-ийг компьютерын техникийн програман үргэлжлэл гэж болно. ҮС нь хэрэглэгчийг, компьютерын төхөөрөмжүүдтэй ажиллах процессын талаарх нэгт нэгэнгүй мэдээллээс халхалж, ингэснээр
энэ процессыг гүйцэлдүүлэх нүсэр ажлаас түүнийг чөлөөлж өгдөг.
ҮС-ийн гүйцэтгэх үүргийг дурдвал:
•           диалог буюу хэрэглэгчтэй харьцах
•           оролт-гаралт, өгөгдлийг удирдах
•           програм боловсруулах процессын төлөвлөлт, зохион байгуулалт
•           санах ой, кэш, процессор, гадаад төхөөрөмжүүд г.м. компьютерын хэсгүүдтэй ажиллах
•           сонгосон програмыг ажиллуулах
•           боломжит бүх төрлийн үйлчилгээ (сервис)
•           дотоод төхөөрөмжүүдийн хооронд мэдээлэл дамжуулах
•           монитор, гар, дискүүд, принтер г.м. залгах төхөөрөмжүүдийн ажиллагааг програмын төвшинд дэмжих зэрэг болно.
Компьютеруудын төрлөөс хамаарч, тэдгээрт ашиглагдах ҮС-үүд мөн өөр өөр байна.Гэхдээ нэг төрлийн компьютерт зориулсан өөр өөр ҮС-үүд ч бас байдаг. Ж.нь одоо үед Windows, Unix, Linux г.м. ҮС-үүд PC-т өргөн ашиглагдаж байна.
PC-ийн ҮС нь дараах үндсэн компонентуудыг агуулах ёстой.
Эдгээр нь:
•  командын хэл
•           командын процессор
•           драйверууд
•           файлын системийг удирдах ба компьютерт өгөх даалгаврыг төлөвлөгч програмууд зэрэг болно.
Хэрэглэгчээс ҮС-д өгч болох командууд урьдаас тодорхойлогдсон байдаг.Эдгээр командын цогцыг ҮС-ийн командын хэл гэдэг.
Хэрэглэгч командын хэлний тусламжтайгаар:
•           каталоги руу (фолдер, хавтас) хандах
•           дискүүдийг тэмдэглэх (disk labeling)
•           програмуудыг ажиллуулах г.м. болон бусад олон үйлдлийг хийх боломжтой байдаг.
Командын процессор бол хэрэглэгчийн өгсөн командыг авч, анализ хийгээд биелүүлдэг системийн програм юм.
Драйверууд (drivers) нь компьютерын төхөөрөмжүүдийг удирдахад шаардлагатай системийн програмууд юм.
Стандарт дотоод төхөөрөмжүүдийн драйверууд BIOS (Basic Input-Output System) буюу Оролт-Гаралтын Үндсэн Системийг бүрдүүлдэг.
PC-ийн ҮС нь хатуу диск дээр хадгалагдах бөгөөд компьютерыг асаахад тэндээс уншигдаж, RAM-д ачаалагддаг.Энэ процессыг ҮС-ийг ачаалах (OS loading) гэж нэрийднэ.
Анхны үйлдлийн систем нь компьютерийн технологийн хөгжлийн хоёрдугаар үе буюу транзистор ашиглах болсонтой хамт үүссэн.Хоёрдугаар үеийн том компьютерууд нь тухайн уламжлалын дифференциал тэгшитгэлийг бодох гэх мэтийн физик, инженерийн салбарт гарч ирдэг байсан ШУ-ны болон техникийн тооцоог хийхэд голчлон хэрэглэгдэж байжээ.Програмаа үндсэндээ Фортран, ассемблер дээр бичих ба үйлдлийн системүүд нь FMS (Fortran Monitor System), IBSYS (IBM корпорацийн IBM 7094 компьютерт зориулж гаргасан үйлдлийн систем) байсан.
Үйлдлийн системүүдийн төрөл:
• DOS
• Windows
• OS/2
• Unix
• Linux
• Mac OS
• Sun OS
• Palm OS
Сүүлийн үед хамгийн өргөн хэрэглэгдэж байгаа үйлдлийн системүүд нь Windows95/98, Windows XP, Windows Vista, WindowsNT, Windows Server, MacOS, Mac OS x болон Unix юм.
Windows 95/98 үйлдлийн системүүдийн үндсэн төрх нь Start товчлуур болон taskbar-с бүрддэг бол MacOS -ынх бүхэлдээ өөр байдаг.
Хэрэглэгч үйлдлийн системтэй төрөл бүрийн командын тусламжтайгаар харьцдаг. Жишээ нь: DOS үйлдлийн систем дээр COPY гэсэн командаар файлыг өөр тийшээ хуулахад үүнийг үйлдлийн системийн нэг хэсэг болох Command processor эсвэл Command line interpreter ч гэж нэрлэгддэг командын тусламжтайгаар гүйцэтгэдэг. Харин Graphical User Interface (GUI) нь дэлгэц дээр байгаа дүрсийг дарснаар үйлдлийг гүйцэтгэдэг.
DOS (Disk Operating System)
Disk Operating System нь персонал компьютерт зориулж гаргасан, компьютер хэрэглэгчдийн дунд өргөн тархсан анхны үйлдлийн систем байв. Персонал компьютер гарахаас өмнө Bill Gates IBM компьютерт зориулж DOS үйлдлийн системийг гаргасан бөгөөд энэ үйлдлийн системийнхээ эрхийг Microsoft корпорацийн дор аваад нэрийг MS-DOS гэж өөрчилсөн.  Персонал компьютерт зориулсан учраас анхны нэр нь PC-DOS буюу Personal Computer Disk Operating System гэж байв.Гэвч ихэнх хэрэглэгчид энэ үйлдлийн системийг DOS гэж нэрлэдэг.
DOS нь графикан бус, командын горимын үйлдлийн систем юм.
Командыг prompt буюу командын мөрнөөс оруулдаг.
С:>
Windows 98Se системээс DOS-н мөрөнд шилжсэн байдал:
Файлуудтай ажиллах командууд:
DIR команд
Дэлгэц дээр файл, каталогийн жагсаалтыг гаргана.
Жишээ: C:>DIR
Windows 98 SESecond Edition гэж юу вэ?
Оригинал Windows 98 системийг Internet Explorer 5 гэх мэт сүүлийн үед гарсан программууд, зарим шинэ функцүүд, драйверуудаар өргөтгөх замаар Windows 98 SE хувилбарыг гаргасан. Уг хувилбарт цомхон байгууллага болон хэд хэдэн айлын компьютерүүдийн хоорондох ерөнхий модемыг хуваах зориулалт бүхий Internet Connection Sharing (ICS) механизм болон USB модем ба IEEE 1394 (FireWire) г.м. төхөөрөмжүүдийг улам боловсронгуй болгох зарим нэмэлтүүд орсон.
Техник хангамжид тавигдах шаардлага
Windows 98 SE нь техник хангамжид тавигдах шаардлагын хувьд оригиналь Windows 98-аас бага зэрэг ялгаатай.Компьютер нь ядаж л дараах үзүүлэлттэй байх шаардлагатай. Үүнд:
- Компьютер: 486/66 МГц процессор
- Санах ой: 24 Мбайт RAM
- Хатуу диск: хатуу дискэн дээр 260 Мбайтаас багагүй сул зай
- CD-ROM буюу DVD-ROM төхөөрөмж
- VGA буюу түүнээс өндөр нягтшилтай монитор
- Microsoft фирмийн хулгана буюу Microsoft-тэй зохицох заах байгууламж зэрэг болно.
Гэвч, дээрх үзүүлэлт нь өнөөдрийн хувьд дэндүү чамлалттай билээ.Ийм үзүүлэлттэй компьютерт Windows 98 SE нь маш удаан ажиллах учраас бараг л ашиггүй, ажиллах шаардлага хангахгүй нь ойлгомжтой.Энэ нь Microsoft-ийн хувьд хэрэглэгч, худалдан авагчдын анхаарлыг хандуулах арга юм.Практикт бол ядаж л 36 Мбайт RAM бүхий Pentium байх шаардлагатай ажээ.Хурд багатай процессорын хувьд санах ойг нь ихэсгэх замаар тохируулж болно.Харин хатуу диск дээр хэрэгцээгүй файлуудыг устгасны дараа сул зайн хэмжээ 50 Мбайтаас бага байвал түүнийг солих буюу шинээр хоёрдогч хатуу дискийг нэмэхээс өөр аргагүй.
OS/2
Персонал компьютерт зориулсан IBM корпорацийн OS/2 үйлдлийн систем нь 80-аад оны сүүлээр анх гарсан.Олон үйлдлүүдийг зэрэг гүйцэтгэж чаддаг хүчин чадал, боломжийн хувьд Windows 3.1 болон Windows95 системүүдээс дутахааргүй үйлдлийн систем юм.
OS/2 үйлдлийн системийн хамгийн сүүлийн хувилбар нь OS/2 Warp юм. The New York Times сэтгүүлийн 1996 оны 8 сарын 28 ны дугаарт мэдээлснээс үзэхэд 140 сая хэрэглэгч Windows системийг ашигладаг бол 11 сая хэрэглэгч OS/2 системийг ашигладаг юм байна.
Linux
Linux нь Unix үйлдлийн системийн нэг хувилбар бөгөөд сүүлийн жилүүдэд нилээн өргөн хэрэглэгдэж буй персонал компьютерт зориулсан үнэгүй үйлдлийн систем юм.  Linux-н Kernel (үйлдлийн системийн гол хэсэг нь юм) -г Linus Torvalds гэдэг Финлянд хүн анх зохиож, дараа нь GNU төслийн Free Software Foundation буюу үнэгүй программ хангамжийн сан-гийн гишүүдтэй хамтран бүрэн төгс үйлдлийн системийг гаргасан. Unix үйлдлийн системд байдаг Graphic User interface, X Window систем, TCP/IP протокол болон Emacs editor программ зэргүүд нь мөн энэ үйлдлийн системд байдаг. Unix системээс ялгаатай нь Linux-н программийн бичилт нь бэлэн байдаг бөгөөд хэн нэг программист үүнийг нь аваад өөрийн шаардлагад нийцүүлэн бичих бүрэн боломжтойгоос гадна гол гол микропроцессорын платформууд болох Intel, Sparc болон Alpha зэргүүдэд зохицуулан гаргасандаа юм. 
Linux системийн өргөн дэлгэр тархах болсон гол шалтгаанууд: нэгдүгээрт: үнэгүй хоёрдугаарт: Unix системтэй төстэй тул Unix-г ашиглаж айсан хүмүүст энэ үйлдлийн систем хялбар байсан гуравдугаарт: ердийн персонал компьютерт суулгах боломжтой учраас
Linux үйлдлийн системийн түүх
Linux үйлдлийн систем нь нэгэн оюутны сонирхлоор санамсаргүй бий болсон түүхтэй. Хельсинкийн их сургуулийн оюутан Линус Торвальд 1991 оноос Linux системийг боловсруулж эхэлсэн байна.Түүнээс хойш олон мянган хүмүүс Linux системийг улам боловсронгуй болгох программыг зохиож иржээ.Linux үйлдлийн системийг санаачлан зохиогч нь Линус Торвальд юм. Гэвч Linux Journal сэтгүүлийг эрхлэн гаргадаг Specialised Systems Consultants компанийн захирал Питер Салусын үзэж байгаагаар Linux системийг боловсруулах ажил нь үнэн хэрэгтээ 1979 онд Торонто хотноо болсон Usenix ассоциацийн хурлаас эхэлсэн аж. Хуралд оролцогсдын нэг нь Амстердамын их сургуулийн профессор Эндрю Таненбаум байсан байна. Энэ талаар Питер Салус "АТ&Т корпорацийн төлөөлөгчид AT&T Unix SystemV үйлдлийн системийн бүрэн хувилбарын үнийг тогтоосон нь профессор бүрт ойролцоогоор 40 мянган ам.доллар оногдохоор, харин боловсролын байгууллагуудын хөнгөлөлттэй үнэ нь ойролцоогоор 7.5 мянган ам.доллар байсан байна. Ямар ч боловсролын байгууллага ийм хэмжээний хөрөнгө гаргаж чадахгүй байсан нь илэрхий боловч, багш нарын зүгээс оюутнууд Unix системийг судлах ёстой хэмээн үзэж байжээ. Профессор Эндрю Таненбаум ердийн компьютерт зориулж, Unix системийн Minix хувилбарыг бичсэн. Тэр үед оюутан Торвальд сургуулийнхаа Digital Equipment корпорацийн MicroVAX компьютер дээр ажиллахаас залхан Minix хувилбарын боловсруулалт дээр ажиллахаар шийдсэн бөгөөд үүний дүнд уг системийн үндсэн үйлдлүүд болох программуудын хооронд шилжих, файлын систем, драйвер зэргийг агуулсан гол цөм буюу Linux Version 0.02 үйлдлийн систем бий болжээ. Хэрэв Интернэт байгаагүй бол Linux энэ хэвээрээ л үлдэх байсан байх.Интернэтийн тусламжтай энэ системийн талаар олон мянган программистууд, мэргэжилтнүүд мэдсэн.Minix мэдээллийн хэсэгт Торвальд өөрийн боловсруулсан системийг танилцуулсны дүнд уг системийг ашиглах сонирхолтой хэн бүхэнд Интернэтээр дамжуулан үнэгүй тараах нь зөв юм гэсэн шийд гарсан нь маш оновчтой шийдвэр байлаа.Linux системийн эрх нь Free Software Foundation ассоциацийн General Public License лицензийн хүрээнд боловсруулагдсан байна.Энэхүү лиценз нь программын кодыг (source code) худалдах, хуулах, өөрчлөх эрхийг хүссэн хүн бүхэнд олгодог лиценз юм.Үүний үр дүнд дэлхийн бүх программистууд уг системийн программийн кодод шууд хандах боломжтой болж, Linux улам бүр боловсронгуй болж иржээ.1994 онд сүлжээний ажиллагааг хангах хэрэгсэл, олон зуун программ, программын боловсруулалтыг дэмжих хэрэгсэл болон бусад олон функц бүхий Linux 1.0 үйлдлийн систем бий болсон. Dataquest компанийн мэдээгээр Linux системийг ашиглагч компанийн тоо зөвхөн 1999 онд 27 хувиар өсч, хэрэглэгчдийн тоо 7 саяд хүрсэн байна. Энэ онд International Data корпорациас АНУ, Канадын 788 байгууллага, компанийн дунд явуулсан судалгаагаар судалгаанд хамрагсдын 13 хувь нь уг системийг ашигладаг нь тогтоогджээ. Сүүлийн үед Oracle, Netscape зэрэг томоохон программ хангамж боловсруулагчид уг үйлдлийн системийг дэмжихээ илэрхийлж, хэрэглэгчдийн тоо улам бүр өсөн нэмэгдэж байна.Өнөөдөр Линус Торвальд Transmeta компанид өндөр албан тушаал хашдаг хэдий ч Linux үйлдлийн системдээ урьдын адил их цаг зарцуулдаг хэвээр байна
MAC OS
Mac OS нь Apple Macintosh төрлийн бүх компьютерт зориулсан үйлдлийн систем юм.Энэ үйлдлийн системийг АНУ болон Япон улсад түгээмэл хэрэглэдэг.Макинтошийн анхны үйлдлийн систем нь Apple DOS байсан бөгөөд нэг удаад зөвхөн ганц үйлдлийг гүйцэтгэх чадалтай байлаа.Үүний дараа Mac OS 7.1, 7.5 гарсан нь олон үйлдлийг зэрэг гүйцэтгэхээс гадна MS-DOS болон Windows системийн файлуудтай ажиллах боломжтой болсон.Шинээр гарсан хамгийн сүүлийн хувилбар нь MAC OS 9 юм.
Palm OS
Гарын алганд багтах хэмжээний жижиг PalmPilotкомпьютерт зориулсан үйлдлийн систем юм. 3Comкомпанийн Palm Computing нь жижиг хэмжээний төрөл бүрийн тоон системийн төхөөрөмжүүдийг (PDA- Personal Digital Assistans) үйлдвэрлэдэг юм. Palm OS нь олон үйлдлийг зэрэг гүйцэтгэж чаддаггүй бөгөөд зөвхөн нэг удаад ганц л үйлдлийг хийдэг байна. Ийм учраас үйлдлийн систем нээлттэй байгаа нэг үйлдлийг өөрийн бүх хүчин чадлаараа гүйцэтгэдэг байна.Бусад төрлийн компьютерт хэрэглээний программтай холбоотой өгөгдлийг хатуу дискэнд хадгалдаг бол PalmPilot компьютерт RAM буюу санах ойнд хадгалдгаараа онцлогтой.
Palm OS нь Address book буюу хаягийн жагсаалт, To Do List буюу хийх ажлуудын жагсаалт, Memo Pad буюу тэмдэглэл бичих, мөн тооны машин, нууц үгний хамгаалалт зэрэг хэрэглээний программуудаас бүрддэг.
Graphical User Interface)
Apple корпораци нь Макинтош компьютер дээр график интерфейсийг анх ашигласан бол үүнээс бүр сүүлд Мicrosoft компани нь персонал компьютерт зориулан өөрийн бүтээгдэхүүн болох Windows үйлдлийн системийн анхны хувилбартаа үүнийг ашиглаж эхэлсэн. Сүүлийн үед ашиглагдаж буй хэрэглээний ямар ч программ график интерфэйсээс бүрдсэн байдаг.Таныг компьютерээ асаахад Windows 95 эсвэл Windows 98 системийн аль нэг ачаалагддаг.Компьютер нь үйлдлийн системийг санах ой руу ачаалж, ажиллахад бэлэн болсны дараа дэлгэц дээр янз бүрийн зураг бүхий жижиг дүрсэн тэмдгүүд (icon) гардаг.Эдгээрээс аль нэгийг нь дарснаар тухайн дүрсний цаана байгаа программийг дуудаж ажиллуулдаг. График интерфейс нь программийн цонхнууд,icon буюу дүрсэн тэмдгүүд, хулганы баруун товчлуурыг дарахад гардаг цэс,товчлуурууд, дэлгэц дээр гарсан хуудсыг дээшлүүлж, доошлуулах үүрэг бүхий сум,зураг бүхий жижиг дүрс (toolbar) зэргээс бүрдэнэ.
Компьютер анх гарахад программууд нь графикан байгаагүй бөгөөд зөвхөн текст горимынх байв.Үүний нэг жишээ нь үйлдлийн систем болох DOS юм.Энэ үйлдлийн систем дээр хулганыг ашиглах шаардлагагүй бөгөөд зөвхөн keyboard буюу гарнаас командыг оруулдаг.  GUI -г 1970-аад оны сүүлээр Xerox корпорацийн Palo Alto судалгааны төвд анх зохиосон
Компьютерийн вирус
Компьютерийн вирус гэдэг нь компьютерийн хэвийн үйл ажиллагааг алдагдуулж , хорлон сүйтгэх ажиллагаа явуулдаг бичил биетэн юм. Түүнээс биш компьютерийн вирус бодитоор оршдоггүй. Вирус нь нэг программаас нөгөө рүү маш хурдан тархдаг. Гэхдээ вирус өөрөө нисч ороод программуудыг халдваржуулж садахгүй юм. Гагцхүү вирус бүхий программыг ажиллуулах тохиолдолд л тэр амь орж , бусад программууд руу түргэн зуур дамждаг. Вирусыг анх 1950-аад оны үед бий болсон. Вирусыг хүмүүс зохиож олон талын зүйлд хэрэглэдэг. Жнь : мөнгө олох, авул занал хийх гэх мэт. . . Одоогоор дэлхийд 80000 гаруй вирус байгаа бөгөөд жил бүр 2000-аад вирус шинээр бий болж байна гэсэн тоо баримт байна. Вирус зөөдөг гол төхөөрөмж бол Floppy , disk, flash disk юм. Вирусыг хорлон сүйтгэх Эдгээр төрлийн вирус нь компьютерийн системийн файлууд ба , хатуу disk-ний boot секторт халдварлаж улмаар цааш маш хурдтай тархана. Эдгээр нь ихэвчлэн exe, com, dll , sys, zip, rar зэрэг файлуудаар халдварлана.
<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->Hardwere Virus – техник хангамж эвддэг. Ихэвчлэн хатуу дискийг форматлах гадаргууг эвдэх, protection устгах зэрэг аюултай. Энэ төрлийн вирусууд голдуу тодорхой хугацаанд идэвхижинэ. (Жнь: 12 сарын 1 нд Пүрэв гариг бол тухайн вирус идэвхижэнэ харин өөр гариг бол үхмэл байдалд байх гэх мэт... )
<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->Macro Virus – баримт бичиг сүйтгэдэг. Эдгээр нь Microsoft Word, Excel зэрэг баримт бичиг боловсруулдаг программ дээр хийгдсэн doc, xls, bat, txt зэрэг файлуудаар халдварлах ба эдгээр файлуудын дотоод бүтэцэд өөрчлөлт хийнэ. Ингэж өөрчлөлт хийгдсэн файл доторх текст , хүснэги үэрэг нь шинж чанараа алдана.
Вирусны халдварлах зам
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Floppy ,flash зэрэг дискүүдээр файл зөөхөд
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Интернет , E-Mail ашиглахад
<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Сүлжээгээр мэдээлэл дамжуулахад халдварлана.
Вирусээс компьютерийг хэрхэн хамгаалах вэ?
Өөрийн хэрэглэж байгаа компьютертэй вирусны эсрэг Norton, Anti-Virus ,PC-Cillin, Mc-Afee , Doctor Web зэрэг программ суулгах хэрэгтэй. Гэхдээ вирус нь байнга шинэчилэгдэж , шинэ шинэ вирус гардаг. Иймээс тухайн программын хамгийн сүүлийн үеийн хувилбарын суулгах эсвэл тодорхой хугацаанд интернетээс шинэ хувилбарын data файлуудыг татаж авах хэрэгтэй. Энэ ажиллагааг Update хийх гэж нэрлэдэг. Уян дискээс аль болох мэдээлэл зөөхгүй байх хэрэгтэй. Хэрвээ мэдээлэл зөөх бол вирусны эсрэг программаар сайн шалгах хэрэгтэй. Интернет болон E-mail хаягаар мэдээлэл авахдаа маш болгоомжтой байх хэрэгтэй.
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->
Арван хуруугаар хурдан бичиж дүрэм
Баримт бичиг боловсруулах зориулалттай ямар нэгэн программ ашиглаж байх үед тохиолддог нийтлэг нэг бэршээл бол алдаагүй, хурдан, зөв бичиж сурах явдал байдаг. Алдаагүй хурдан бичиж сурах нь цаг хугацаа хэмнэх, компьютертэй зөв харьцах, гараас оруулах командуудыг хурдан шуурхай хийж сурах ихээхэн ач холбогдолтой.
Гарын байрлалын тухай
Энд хурууны байрлал болон тэдгээрийг товчлуур дээр зөв байрлуулах, тухайн хуруугаар оногдсон үсгийг зөв дарж сурахад гол анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй.
<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->Үндсэн байрлал
<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->Баруун гарын доод, дээд байрлал
<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->Зүүн гарын дээд доод байрлал
<!--[if !supportLists]-->- <!--[endif]-->Тооны байрлал
Долоовор хуруунууд зурагт заасан хилийн дагуу дээш доош гүйнэ. Жишээ нь: Баруун долоовор хуруу Р, Г, Т,Х,Н,И,8,9, зүүн гарйн долоовор хуруу Ө,Ж,С,А,Э,М,6,7 товчнуудыг дарна.Үсгийн байрлал сурах эхний тохиолдолд үндсэн байрлалаар дасгал хийх хэрэгтэй. Үндсэн байрлал Гарын долоовор хуруу үндсэн байрлалын Ө, Р үсгэн дээр байрлах хэрэгтэй. Энэ нь нэгэнт аль хуруугаар аль үсгэн дээр дарах естойг цээжилсний дараа компьютерийн гарыг харалгүйгээр арван хуруугаар хурдан бичиж сурахад туслана.
Microsoft Windows - ийн үндсэн ойлголтууд
Microsoft Windows… Дэлхий нийтээр танил болсон энэ нэрний цаана асар олон хүний хүч хєдєлмєр , авьяас чадвар , уран санаа , ухаан бодол , тэрбум тэрбум доллар бий. 1975 онд Харвардын их сургуулийг тєгссєн Билл єєрийн багын найз Паул Алентай хамтран єнєєгийн Microsoft компанийг байгуулсан түүхтэй. Биллийн удирдлаган доор уг компани нь єєрийн бүтээгдэхүүнийг улам хэрэглэхэд хялбар , хүмүүст ойрхон , хямдхан үнэтэй болгоход чиглэн ажиллаж байсан юм. Энэ үедээ єєрєєр хэлбэл 1975 оны эхээр тэд шинээр гарч байсан Altair компьютерт зориулан Бэйсик хэлний хєрвүүлэгч хийхэд гол анхаарлаа хандуулан ажиллаж байлаа. Гэвч ажил санасанчлан тийм амар байсангүй тэдний таван үйлчлүүлэгч компани нь дампуурсан боловч тэд шантарсангүй.
1979 онд тэд Сиэтлэд шилжив. Дараагийн жил нь IBM ээс єєрсдийн шинээр гаргаж байгаа компьютерт /анхны PC / Биллийг программ хангамж бичиж єгєхийг хүсчээ. Харин Билл QDOS /Quick and Dirty Operating System/ хэмээх үйлдлийн системийг нэгэн компаниас худалдан авч нэрийг нь MS-DOS болгон єєрчлєєд түүнийг IBM –тэй гэрээ хийн худалдсан байна. 1981 оноос персонал компьютеруудын “шуурга” эхлэхэд тэдэнтэй байгуулсан гэрээний ачаар Майкрософт компани хєл дээрээ босч авчээ.
Ингээд цааш нь бодлогоо єргєтгєн хэрэглэгчдийн программууд тухайлбал Microsoft Word, Microsoft Exel зэрэг программуудыг зохиож эхэлсэн байна. Ингээд 1987 онд тус компаниас Windows үйлдлийн системийн анхны хувилбарыг дэлхий нийтэд танилцуулсан байна.
1993 он гэхэд л Windows сая сая хувиар борлогддог болоод байлаа. 1995 оны 8 сард Windows 95 гарч ирээд эхний 6 сард сая ширхэг хувиар борлогдсон байна. 1995 оноос Билл компанийнхаа хєгжлийн хандлагыг үндсээр нь єєрчилж Интернэтэд илүүтэйгээр анхаарлаа хандуулж эхэлжээ. Їүний үр дүнд гарч ирсэн Internet Explorer программ нь зах зээл дээр єрсєлдєгч Netscape Navigator програмыг дагуулалгүй орхисон байна. Эцэст нь 1999 оноос Майкрософт компаний монополчлолийг эсэргүүцэн шүүхэд дуудсан бєгєєд шүүх яамнаас тус компанийг хоёр компанид хуваах санал тавьжээ. Гэвч эцсийн эцэст Windows-н программуудыг Windows-оос нь салгах боломжгүй гэсэн Биллийн тэмцэл ялж 2001 оны 7 сард энэ саналыг хүчингүй болгожээ. Эдүгээ Билл дэлхийн хамгийн баян хүнд тооцогддог.
Яг одоогийн байдлаар дэлхий дээр ашиглагдаж буй бүх компьютеруудын 85% нь Windows үйлдлийн системийг ашигладаг гэсэн судалгаа байна.

Windows үйлдлийн системийн
Давуу тал:
Microsoft Windows-ийн бусад үйлдлийн системээс ялгарах хамгийн чухал давуу тал нь түүний “Хэрэглэхэд хялбар” байдал нь юм. Түүнийг ашиглахад ямар нэгэн системийн нарийн мэдлэг шаардагддаггүй.
Бусад техник тєхєєрємжүүдтэй хамгийн сайн зохицох чадвартай. Єєрєєр хэлбэл ямар ч тєхєєрємжийн Windows орчны програм нь хялбархан олддог.
Одоогоор зохиогдоод байгаа програм хангамжийн дийлэнх хэсэг нь мєн л Windows –д зориулагдсан байдаг. Энэ нь Windows –ийг ашиглавал илүү єргєн хүрээтэй ажиллаж чадна гэсэн үг.
Бусад үйлдлийн системтэй харьцуулбал маш хямд.
Системийн нийт хэмжээ нь харьцангуй бага байдаг.
Жил болгон сайжруулагдсан хувилбар нь гарч байдаг.
Сул тал:
Мєн хамгийн том сул тал бол түүний хамгаалалтын /security/ асуудал юм. Хэрэв сүлжээнд чухал єгєгдлийг холбон ашиглах болбол Windows-ийг ашиглах нь огт тохиромжгүй. Учир нь хакерууд түүнийг тєвєггүй нэвтэрч єгєгдлийг нь хулгайлж чадна. Хэдийгээр тийм боловч сүүлийн үеийн хувилбаруудад хамгаалалтын асуудлыг тусгаж үзэхийг оролдож байгаа бєгєєд тухайлбал Windows NT систем нь арай дєнгүүр болжээ гэж мэргэжилтнүүд үздэг. Хамгаалалтын асуудал дээр UNIX тєрлийн системүүд сайн байдаг байна.
Тусгай зориулалтын системээр ашиглагдах боломж муу байдаг. Єєрєєр хэлбэл мэргэжлийн компьютер график, видео хийхэд ихэвчлэн IRIX мэт єєр системийг ашигладаг.

Windows системийн үндсэн обьектууд.
1. Цонх.
Цонх бол Windows-ийн мэдээллийг харуулах үндсэн арга юм. Цонхны дотор нь текст, зураг, файлууд гэх мэт ямар ч тєрлийн мэдээлэл байж болно. Цонх нь дотроо тєрєлтэй байдаг. Тухайлбал энгийн сануулга агуулсан цонхонд зарим удирдах товч нь байхгүй байж болно. Хэрэв цонхонд дүрслэх мэдээллийн хэмжээ нь цонхны хэмжээнээс их байвал түүнийг дүрслэхийн тулд цонхны доод хэсэгт эсвэл баруун талд нь гулгагч товч /Scroll bar/ гарч ирдэг. Уг товчийг дээш нь доош нь татсанаар мэдээллийн үлдсэн хэсгийг харах боломжтой.
2. Хулгана.
Хулганыг ашиглан Windows-ийн обьектуудтай харьцдаг. Хэдийгээр бүх үйлдлийг гарны тусламжтайгаар хийж болох боловч хулганыг ашигласнаар илүү хурдан эвтэйхэн хийх боломжтой болдог. Хулгана нь зүүн баруун хоёр товчтой /зарим хулгана нь 3 товчтой байдаг/ бєгєєд зүүн товчоор нь үйлдлийг ихэвчлэн гүйцэтгэдэг бєгєєд нэмэлт хэрэгцээгээр баруун товчийг ашигладаг. Хулганагүйгээр Windows-ийг тєсєєлєхийн аргагүй юм.
3. Курсор
Курсор нь товчоор тухайн хүний анхаарал хаана байна тэнд явж байдаг заалтуур юм. Чухам хаана байгаагаас хамааран янз бүрийн дүрслэлтэй харагддаг.
4. Task bar
Windows-ийн бас нэг гайхалтай онцлог нь түүний программуудын хооронд шилжих бололцоог олгодог Task bar юм. Энэ шугам нь Start товчтой нийлэн баруун тийшээ үргэлжлэн оршдог. Хэрэглэгчийн ажиллуулсан программууд энэ шугам дээр гарч ирдэг. Мєн эдгээрээс гадна заримдаа түүний эхэн хэсэгт хурдан ачаалах зорилгоор хэрэгтэй программуудын shortcut –ийг тавьсан байдаг /энэ хэсгийг нь Icon-ы хэсэг гэж нэрлэе/ ба түүний тєгсгєл хэсэгт системийн он сар болон бусад идэвхтэй ажиллаж байгаа програмууд харагдаж байдаг. Task bar-ийг дэлгэцийн аль ч захад байрлуулж болдог. Ингэхийн тулд түүнийг хулганаар чирэн хүссэн талдаа аваачиж болно. Мєн түүний єндрийн хэмжээг єєрчилж болно. Їүний тулд түүний ирмэгээс хулганаараа татах хэрэгтэй. Заримдаа энэ шугам нь дэлгэцэнд харагддаггүй болсон байх бєгєєд хулганаар дєхєєд ирэх үед єєрєє гарч ирдэг.
Taskbar тохируулах
Тaskbar-ийн тохиргооны цонхыг доор харууллаа.
Энд харагдаж байгаагаар хэсэг сонголтын боломж бидэнд байна. Сонголт тус бүрийг тайлбарлая.
Always on top сонголтыг идэвхжүүлбэл Тaskbar нь дэлгэцэн дээр гарч ирэх бүх цонхны наана нь харагдаж байх болно. Єєрєєр хэлбэл хэрэв үүнийг идэвхжүүлээгүй бол шинээр гарч ирэх програмын цонх нь түүнийг халхлан гарч ирэх болно.
Auto hide сонголтыг идэвхжүүлбэл taskbar нь дэлгэцэнд үзэгдэхгүй болох бєгєєд зєвхєн түүний байгаа газар руу хулганаар дєхєж очих үед автоматаар гарч ирдэг.
Show small icon in Start menu сонголтыг идэвхжүүлбэл Start товчны цэсийг аль болох бага хэмжээтэй болгон харагдуулна. Тухайлбал Windows 98 гэдэг бичиг нь алга болсон байх болно.
Show clock сонголтыг идэвхжүүлээгүй бол taskbar дээрх цаг үзэгдэхгүй болсон байна.
Мэргэжилтний зєвєлгєє:
Taskbar дээр хулганы баруун товчийг дарж Properties хэсгийг сонгосноор дээрх цонх руу хурдан орж болдог. Taskbar дээр заримдаа түргэн ачаалах Icon тавих боломжгүй байдаг. Энэ нь чи Windows 95 суулгасан ба сайжруулалтыг нь гүйцэтгээгүй байна гэсэн үг. Їүнийг боломжтой болгохын тулд Internet Explorer 4 ба түүнээс дээш хувилбарыг дэлгэцийн зохион байгуулалт сонголттойгоор нь суулгах хэрэгтэй.
Taskbar дээр ажиллаж байгаа програмыг дэлгэцэнд гаргахдаа taskbar дээрх түүний хэсэг дээр нь дарах хэрэгтэй. Хэрэв түүний хэсэг дээр хулганы баруун товчийг дарвал уг програмыг хаах, цонхыг нь томруулах жижигсгэх зєєх зэрэг үйлдлүүдийг хийх боломжийг олгосон цэс гарч ирнэ.
Мэргэжилтний зєвєлгєє:
Олон програмуудыг зэрэг хааж болох бєгєєд үүний тулд ctrl товчийг дарж байх зуур хулганаар хаахыг хүссэн програмуудын хэсгийг Taskbar дээрээс сонгох хэрэгтэй. Сонгож дууссаны дараа дээр нь хулганыхаа баруун товчийг дарж Close сонголтийг хийнэ.
Taskbar шугамын эхний хэсэгт єєрийн хүссэн програмын icon ийг тавин хурдан ажиллуулах боломжийг олгож болно. Їүний тулд уг программынхаа Shortcut –ийг эхлээд үүсгэх хэрэгтэй. Їүний тулд дараах заавраар ажиллаарай.
1. My computer ийг ашиглан уг програмынхаа файлыг гаргаж ирнэ.
2. Уг файл дээр хулганы баруун талын товчийг дарна.
3. Гарч ирэх цэснээс Create Shortcut сонголтыг хийнэ.
4. Зєвєлгєє : Їүнд мєн Windows Explorer програмыг ашиглаж болно.
уг shortcut –ийг хулганаар зєєн Taskbar –ийн Icon-ы хэсэгт аваачиж тавина. Харин Icon-ы хэсгээс icon-ыг зайлуулахдаа түүн уг icon дээр хулганы баруун товчийг даран Delete сонголтыг хийнэ.
5. Цэс
Цэс нь тодорхой нэг үйлдлээр гарч ирдэг бєгєєд дотроо нэг тєрлийн мэдээллүүдийг багцлан хадгалсан байдаг. Хэрэв цэс байгаагүйсэн бол дэлгэцэн дээр учиргүй олон товч icon-ы овоо босох байсан бизээ. Эдгээрийг єєртєє нэгтгэн далд оршиж байдгаараа цэс нь хэрэглэгчийг ажиллахад тун эвтэйхэн болгосон шийдэл юм. Цэсийг хулганаар даран гаргах нь уламжлалт арга юм. Гэвч түүнийг гараар бас гаргаж болно. Зураг дээр File товчноос гарсан цэсийг харуулсан байна. Энэ цэсийг гаргахын тулд уг File гэсэн товчин дээр хулганаар дарна эсвэл Alt+F /Товчны комбинаци гэж юу вэ?/ товчны комбинациар гаргаж ирж болно. Энэ нь илүү хурдтай ажиллах боломжийг олгодог. File гэдэг бичигний F үсэгний доогуур зураастай байгааг анзаарсан бизээ. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэвэл уг зураастай үсгийг Alt товчтой хамт дарснаар цэсийг нь гаргаж ирнэ. Жишээ нь View товчоос цэсийг нь гаргахдаа Alt+v комбинацийг дарна гэсэн үг. Цэсэн дээрх бүлэг ижил үйлдлүүд нь зураасаар бүлэглэгдэн оршсон байдаг. Зарим нийтлэг хийгддэг үйлдлүүдийн ард ямар комбинацаар гаргахыг харуулан бичсэн байна. Дээрх зурагнаас жишээ нь Open командыг Ctrl+O товчны комбинацаар гаргаж болох нь харагдаж байна. Мєн цаашилбал цэсний командууд нь ч зарим үсэгнийхээ доогуур зураастай байгааг харж байгаа бизээ. Энэ бол мєн л гараар гаргаж ирэх зориулалттай юм. Тухайлбал гараар Open командыг єгєхдєє Alt + f + o товчны комбинацыг хэрэгжүүлнэ гэсэн үг. Заримдаа цэсийг ямар нэгэн обьект дээр хулганы баруун талын товчийг дарснаар гаргаж ирэх нь түгээмэл тохиолддог юм.
Мэргэжилтний зєвєлгєє:
Цэсийг хулганаар ашиглаж сурсны дараа гараар ашиглаж сурах хэрэгтэй. Учир нь энэ нь хамаагүй хурдан ажиллах боломжийг олгодог. Нүд ирмэх зуур…
Мєн ямар нэг обьектийг идэвхжүүлээд гаран дээрх цонхны зурагтай товчийг дарвал түүнтэй хамааралтай цэс нь гарч ирдэг. Їүнийг уг обьект дээр хулганы баруун товчийг дарснаар бас гаргаж болно.
Цэсийг алга болгохдоо түүнээс єєр газар хулганаар дарах эсвэл Esc товчийг дарах хэрэгтэй. Цэснүүдээс арай онцлог нь Start цэс юм. Түүнийг Start товч дээр дарж эсвэл гаран дээрх цонхны зурагтай товчийг дарснаар гаргаж ирнэ. Бусад ихэнх цэснээс ялгаатай нь түүний элементүүдийг бид єєрсдєє нэмж хасч зохион байгуулж болдог. Түүнээс элемент хасахдаа уг элемент дээр хулганы баруун товчийг даран Delete хэсгийг сонгодог. Харин нэмэхдээ нэмэх shortcut-ыг түүн дээр чирэн аваачдаг. Мєн єєрєєр ч зохион байгуулж болно. Їүний тулд Taskbar-ын тохиргооны цонхыг гаргаж ирнэ. Эндээс Start menu Programs хэсгийг гаргана. Start цэсэнд элемент нэмэхдээ Add товчийг дарна. Хасахдаа Remove товчийг дарна. Хэрэв илүү нарийн үйлдэл хийх хэрэгтэй байгаа бол тухайлбал нэг газар байгааг нь нєгєє газар руу нь хуулах зєєх гэх мэт олон үйлдлүүд/ Advanced хэсгийг ашиглах нь тохиромжтой. Start цэсэнд Windows-ийн єдєр тутмын хэрэглэдэг хэрэгцээтэй үйлдлүүд хадгалагдаж байдаг. Тэдгээрийн талаар дараачийн хичээлүүдээр үзэх болно.
Мэргэжилтний зєвєлгєє:
Хэрэв чи хангалттай туршлагатай бєгєєд чиний компьютер Pentium lll 550 аас дээш биш бол Win 95-ийг суулгасан нь дээр байдаг. Хэрэв чи бүх тєхєєрємжүүдээ Win 95 системд таниулж чадсан бол ихэнхдээ Win 98 системээс ялгаагүй байдаг бєгєєд харин ч түүнээс хавьгүй илүү хурдан байдаг. Сайн тохируулсан Win 95 систем нь бусдаасаа илүү байж чаддаг. Нэмэлт мэдээллийг http://www.microsoft.com хаягаар орж авч болно.
Товчны комбинаци
Цаашдын хичээлийг үзэхээс ємнє бид нэг зүйлийг тохирох хэрэгтэй. Хэрэв alt + h товчийг /эсвэл комбинацыг/ дар гэсэн байвал энэ нь компьютерийн гаран дээрх /keyboard/ alt гэсэн бичигтэй товчийг дарж байхдаа h үсэгтэй товчийг хамт дарна гэсэн үг гэж ойлгоорой.
Энд цаашдын хичээлд єргєн ашиглагдах нэр томъёонуудын тайлбарыг орууллаа. Хэрэв доогуураа зураастай үг тааралдвал энд байгаа нэр гэж ойлгож болно.
Windows-т єргєн ашиглагддаг нэр томъёонууд
1. Файл
Ямар ч үйлдлийн системд єгєгдлийг хадгалах үндсэн арга бол файл юм. Энэ бол мэдээллийг агуулах хайрцаг л гэсэн үг. Доторх мэдээллийн тєрлєєсєє хамааран файлын олон тєрєл байдаг. Windows –т файлыг тодорхойлох гурван тодорхойлогч байдаг. Нэр , єргєтгєл, icon. Нэр нь 256 тэмдэгт хүртэл урттай үг єгүүлбэр байж болно. Харин єргєтгєл нь түүнийг ямар тєрлийн файл болохыг харуулна. Icon нь мєн ямар тєрлийн файл болохыг зургаар үзүүлсэн хэлбэр юм.
2. Хавтас
Хавтас нь файлуудыг агуулдаг сав гэж болно. Хоорондоо мэдээллээрээ холбоотой бүлэг файл , хавтаснуудыг дотроо агуулж байдаг. Түүний зургийг доор харуулав.
3. Icon
Файлын зураг нь гэж болно. Ямар тєрлийн файл болохыг харуулж байдаг. Доор зарим үндсэн Icon-уудыг харууллаа.
4. Shortcut
Энэ бол файлын хийсвэр дүр тєрх нь юм. Тэрээр яг файлын бүх мэдээллийг агуулаагүй боловч түүнийг орлож чаддаг. Түүнд файлын талаарх мэдээллүүд хадгалагддаг бєгєєд түүн дээр хулганаар click хийхэд уг эх файл дээр click хийсэнтэй ижил үр дүнг єгдєг. Єєрєєр хэлбэл түүний хуулбар мэт л байдаг. Хэмжээ нь бага учраас эх файлыг дахин хуулахын оронд түүнийг єргєн ашигладаг. Гэхдээ эх файл shortcut хоёр нь нэг диск дээр байх ёстойг анхаарах хэрэгтэй. Түүнийг үүсгэхдээ файл дээрээ хулганы баруун талын товчийг дараад цэснээс нь create shortcut хэсгийг сонгодог.
5. Cursor
Хэрэглэгч хаана юу хийж байгааг харуулсан заагч юм. Хулганы курсор нь сум хэлбэртэй байна. /Хэлбэр нь єєр єєр болж байдгийг та харсан байх/ Текст бичиж байхад анивчин дагаж хєдєлж байгаа энэ босоо зураас бол бас л курсор юм.
6. Click
Хулганы зүүн товчийг нэг удаа дарж авах хєдєлгєєн.
7. Double click
Ойролцоо хийгдсэн хоёр click юм.
8. Drag буюу чирэх
Хулганы зүүн товчыг дарж байх зуураа хулганыг хєдєлгєх.
9. Scroll bar
Цонхон доторх мэдээллийг дээш доош нь хєдєлгєн харуулдаг босоо дєрвєлжин обьект юм. Дээр доороо хоёр тийшээ харсан сумтай ба түүнийг нь дарж мєн дээш нь доош нь хєдєлгєж болдог.
10. Log off
Windows нь олон хэрэглэгчийн үйлдлийн систем бєгєєд хэрэв энэ горимд байгаа бол Windows-ийг ачаалагдахад ямар хэрэглэгч орох гэж байгааг асуудаг. Энд хэрэглэгчийн нэр нууц үгээ єгєн системд орох процессийг Log on, харин системээс гарч Windows-ийг дахин эхлүүлэх процессийг log off гэдэг.
11. Shutdown
Системийг аюулгүй дуусгаж компьютерийг унтраах процесс.
12. Desktop
Windows-ийн үндсэн дэлгэц юм. Энэ дэлгэц дээр My computer, Recycle bin, Network Neighborhood зэрэг icon-ууд оршдог. Бусад бүх програмуудын цонх нь энэ дэлгэц дээр үзэгддэг. Түүн дээр хэрэглэгч єєрєє янз бүрийн файл болон програмуудаа тавьж болно. Мєн зурагтай болгох, WEB хуудас маягаар зохион байгуулж болдог.
13. Display card буюу график карт
Процессороос дэлгэц рүү гаргах мэдээллийг удирддаг тєв. Дэлгэцийн хаана нь ямар єнгєтэй цэг шидэхийг энэ тєвєєс шийддэг. Мєн дэлгэц нь хэдэн цэгийн нягтшилтай /resolution/ байх , нийт хэдэн ялгаатай єнгє дүрслэх зэрэг нь энэ картын тохиргооноос хамаарна. Энэ карт нь єєрийн гэсэн санах ойтой байх бєгєєд /Video RAM/ энэ санах ойн хэмжээнээс хамааран нэг дэлгэцэнд дүрслэх цэгийн дээд хязгаар єєр єєр байдаг. Зарим мэргэжлийн зориулалттай график карт нь єєр дээрээ тооцоолох процессортой бєгєєд энэ нь янз бүрийн хєдєлгєєн бичлэгийг хурдтайгаар үзүүлэх боломжийг олгодог. Энэ картнаас кабель гаран дэлгэцтэй холбогдсон байгааг харж болно.
14. Install хийх буюу суулгах
Зарим програмыг Windows-ийн орчинд ашиглахын тулд түүнийг системд суулгах хэрэгтэй байдаг. Їүний тулд уг програмын файлууд дотроос ихэвчлэн setup эсвэл install гэх мэт файлын аль нэгийг даран ажиллуулдаг. Програмыг суулгах явцад түүний чухал зарим нэг файлуудыг Windows сангийн зарим хэсэгт хуулдаг бєгєєд системийн файлууд, регистрийн файлуудад єєрчлєлт оруулдаг. Ихэнх суулгалтын процесс нь дуусмагцаа Windows-ийг дахин ачаалахыг шаарддаг. Энэ нь хийж єгсєн тохиргоогоо идэвхжүүлэх гэсэн зорилготой холбоотой. Суулгасан програмууд ихэвчлэн c:/Programm Files/ санд ордог.
15. Share
Файлыг /эсвэл хавтасыг / Share хийсэн бол түүнийг сүлжээгээр уг дотоод сүлжээний бусад компьютерууд авах боломжтой болдог. Share буюу хуваалцах нь уг файлыг /хавтсыг / бусдад сүлжээгээр ашиглах боломж олгоно гэсэн үг юм.
16. Recycle Bin буюу Хогийн сав
Устгагдсан файлууд тэднийг цэвэрлэтэл энд байрладаг бєгєєд эндээс буцаан файлыг сэргээж болно.
17. Start Up disk
Энэ нь Windows-г ачаалахад зайлшгүй шаардагдах системийн файлуудыг агуулсан уян диск юм. Компьютерийг асаахад хэрэв уян дискний драйверт диск байхгүй бол хатуу дискнээс систем ачаалагддаг. Хэрэв тэнд диск байсан бол уг уян дискнээс систем ачаалагдана. Ихэвчлэн системийг дахин суулгах, вирусаас нь цэвэрлэх, тохиргоо хийх зэрэгт энэ аргыг хэрэглэдэг.
Цонхтой ажиллах
Windows үйлдлийн системийн болон түүн дээр ажилладаг программууд нь бүгд өөрийн гэсэн цонхтой бөгөөд тэдгээр нь ерөнхийдөө ижил бүтэцтэй. Тиймээс аль ч цонхны ерөнхий бүтцийг мэддэг, цонхыг зөөх, хэмжээ өөрчилөх, хаах зэрэг үйлдлийг хурдан шуурхай гүйцэтгэдэг болох ёстой. Мөн аливаа цонхны талбарууд, сонголтууд, товчлуурууд нь тухайн программ цонхны хувьд өөр өөрийн гэсэн үүрэгтэй байдаг. Дараах цонхны бүтцийн талаар авч үзье. Эдгээр нь ямар нэг команд өгөхөд нээглэх цонхны бүтцийн хэлбэрүүд
<!--[if !vml]--><!--[endif]--> хавтас: нэрнээсээ хамааран өөр өөр шинж чанартай байдаг.
<!--[if !vml]--><!--[endif]--> тоон өгөгдлийн утга олгогч
<!--[if !vml]--><!--[endif]--> нэг л утга авдаг талбар олон утгаас аль нэгийг нь сонгох боломжтой.
<!--[if !vml]--><!--[endif]--> олон утга авдаг талбар олон утгаас дураараа сонгох боломжтой
<!--[if !vml]--><!--[endif]--> нэг л утга авдаг талбар олон утгаас аль нэгийг нь сонгох боломжтой.
<!--[if !vml]--><!--[endif]--> тухайн цонхны тохиргоог гүйцэтгэх, үгүйсгэх гм командын үүрэг гүйцэтгэх товчлуур.
Компьютер хэрэглэгчтэй харьцахдаа цонхоор дамжинхарьцана.Тийм учраас компьютерт суралцагч цонхны тухай мэдэж байхзайлшгүй шаардлагатай.Зарим цонхны бүтэц, түүний элементүүдийг
зургаар үзүүлье.

<!--[if !vml]--><!--[endif]-->

<!--[if !vml]--><!--[endif]--> <!--[if !vml]--><!--[endif]--> <!--[if !vml]--><!--[endif]-->
Windows системийн стандарт програмууд, тэдгээртэй ажиллах
Windows программ нь ойл зуурын үйл ажиллагаанд зайлшгүй шаадлагатай хэрэглээний програмуудтай байдаг.
Үүнд:
<!--[if !supportLists]-->ь <!--[endif]-->Calculator – тооны машин
<!--[if !supportLists]-->ь <!--[endif]-->Calendar – календарь
<!--[if !supportLists]-->ь <!--[endif]-->Cardfile - мэдээний жагсаалт
<!--[if !supportLists]-->ь <!--[endif]-->Clock – электрон цаг
<!--[if !supportLists]-->ь <!--[endif]-->Notepad – текст тэмдэглэл
<!--[if !supportLists]-->ь <!--[endif]-->Paintbrush – зураг зурах гэх мэт программууд байна.
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->Calculator windows прогармд стандарт ба эрдэм шинжилгээний гэсэн хоёр хувилбарын тооны машиныг сонгон хэрэглэж болно. Стандарт тооны машин нь энгийн үйдлүүдийг гүйцэтгэдэг
С- арилгах
Ce –тухайн тоонуудыг арилгах
Back-сүүлийн цифрийг арилгах
Mc – санах ойг арилгах
MR – санах ойгоос дуудах
M+ санах ойд нэмэх
M- санах ойд хадгалах
1/x – урвуу утгыг олох
Sqrt – квадрат язгуур гаргах
% - процент олох
Calendar календарыг гаргахдаа таксбарын цаг дээр хоёр товшино.
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->календарьтай ажиллахад дараах товчлууруудыг ашиглана.
Ctrl+PgUp – өмнөх сарыг харах
Ctrl+PgDn – дараах сарыг харах
F8 –өдрийн тэмдэглэл
F9 – сарын тэмдэглэл
F5- сэрүүлэг тавих
F6- тусгай өдөр идэвхжүүлэх
F7- тусгай цаг идэвхжүүлэх
Windows Explorer
Windows Explorer программ нь файл болон фолдер мөн дискний төхөөрөмжтэй ажиллахад зориулагдсан хэрэглээний программ юм. Өөрөөр хэлбэл файл ба фолдерийг хуулах зөөх устгах мөн дискний төхөөрөмжийг ажилд бэлтгэх гэх мэт зүйлүүдийг хийнэ компьютерийн программ (softwere) гэдэг бол хоорондоо уялдаа холбоо бүхий файлуудын цуглуулга. Тиймээс программ хангамжтай ажиллах гэдэг нь үнэн чанартаа файл фолдеруудтай ажилж байна гэсэн үг. Энэхүү программтай ажилаж сурах нь чухал юм. Энэ программруу орохдоо start programsaccessories windowsExplorer команд өгөх ба дараах цонх нээгдэнэ. Энэ
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->
программын цонх нь 2 хэсгээс бүтнэ. Өмнөх хэсгээс ямар нэг зүйл сонгоход хойд цонхонд түүн дотор байгаа зүйл харагдана. Файл фолдерийн бүтэц нь мот хэлбэртэй. Шинээр фолдер үүсэхдээ file new folder–ийг сонгоно. Ингэхэд шинэ фолдер маань сонгосон газарт тань түр зуур (new Folder гэсэн нэртэй) үүснэ. Хэрин та энэхүү түр зуурын нэрийг арилгаж шинэ фолдертоо нэр өгч Enter товчлуурыг дарна.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Файл болон фолдерийн нэрийг өөрчлөхдөө File Rename каманд сонгоод дуртай нэрээ өгөөд Enter товчлуурыг дарна
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->файл болон фолдерийг устгахдаа File delete камаанд өгөх ба устгхсан файл ба фолдер нь Resycle Bin буюу хогийн савруу орно. Эндээс буцаан сэргээхдээ Recycle Bin дээр очиж 2 даралт хийнэ сэргээх файлийг тэмдэглээд File Restore командыг сонгоно.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->файл ба фолдерийг зөөхдөө Edit Cut команд сонгоод байрлуулах фолдер ба дискний төхөөрөмжид Edit Paste камаанд өгнө.
Файл ба фолдерийг хуулах Edit Copy камаанд сонгоод байгуулах фолдер ба дискний төхөөрөмжид Edit Paste камаанд өгнө
0 сэтгэгдэлтэй, Hээгдсэн: 82
2012 оны 05-р сарын 24 Нийтэлсэн uugaa
Word програмын үндсэн ойлголт ба үндсэн цонх баримт шинээр нээж параграфтай ажиллах, баримттай ажиллах
Microsoft фирмийн зохион бүтээсэн хэрэглээний програм Office бүлэгт багтдаг.Microsoft Wordпрограмнь текстэн мэдээлэл боловсруулдаг хэрэглээний программ юм. энэ программ нь document гэгдэх ажлын талбартай, файлын өргөтгөл нь doc байна.
Microsoft Word 2007 програмыг ажиллуулахдаа
Windows-н start товчлуур дээр дарж, нээгдэх жагсаалтаас programs -Microsoft office- Microsoft office Word 2007 –г сонггоход Word 2007 программ ачааллана.
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->
MS Word үндсэн цонхны бүтэц нь дараах хэсгүүдэд хуваагдана. үүнд:
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Программын гарчгийн мөр titlebar
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Office товчлуур
<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Гарын дор хэрэглэгдэх командын буюу Quick Access бүлэг
<!--[if !supportLists]-->4. <!--[endif]-->Программын цонхны хэмжээг өөрчлөх
<!--[if !supportLists]-->5. <!--[endif]-->Үндсэн цэс ба командын зурвас
<!--[if !supportLists]-->6. <!--[endif]-->Командын бүлэг ба командын хэрэглүүрүүд
<!--[if !supportLists]-->7. <!--[endif]-->Төлөвийн мөр
<!--[if !supportLists]-->8. <!--[endif]-->Хуваарьт мөр
<!--[if !supportLists]-->9. <!--[endif]-->Хуудас гүйлгэгч шугам
Баримт шинээр нээхэд MS office товчлуур дархад нээгдэх цэснээс new командыг сонгож дараагийн харилцах цонхноос тохирох загвараа сонгоно.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Blank and recent хоосон баримт үүсгэх
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Installed templates загварчилсан баримт үүсгэх
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->New from existing хадгалагдсан баримтаас барим үүсгэх загвараа сонгоод create товчлуур дээр дарна.
Баримт засварлах
Гарнаас тэмдэгт оруулах
Курсор байгаа газарт үсэг, зураг, хүснэгт болон бүх объектыг байрлуулж болно. Мөрийн төгсгөл ирмэгц төгсгөлд байгаа үгний дараагийн (үеэр таслагдах боломжгүй бол ) зайгаар таслагдан дараагийн мөрөнд текст шилжин үргэлжүүлнэ. Параграф үүсгэн нэг утгыг илэрхийлэх , жагсаалт үүсгэх зэрэг шинэ мөрнөөс эхлэх шаардлагатай үед Enter товчлуур дарна. Догол мөр үүсгэхдээ Tab товчлуур дээр дарна. Том үсгээр бичих тохиолдолд Shift товчлуур дээр дараастай үед харгалзах үсгийг гарын товчлуур дээр дарна. Харин хэд хэдэн үсгийг дарааллан томоор бичихдээ Caps Lock товчлуур дээр нэг дарж, гар дээрх Caps Lock гэрлийг асаан гарнаас үсгийг оруулна. Дахин дарж Caps Lock гэрлийг унтрааж жижиг үсгээр бичиж болно. Caps Lock гэрэл асаалттай үед Shift товчлуур дээр дараастайгаар гарнаас оруулсан үсэг жижиг үсгээр бичигдэнэ. Numlock гэрэл асаалттай үед гарны баруун хэсгээс цифр оруулна. Numlock товчлуур дээр дарж Num lock гэрлийг асааж , унтраана. Num lock гэрэл унтраалттай үед курсор шилжүүлдэг үүргийг гарын баруун хэсгийн цифр бүхий товчлууруудаар гүйцэтгүүлж болно.
Тусгай тэмдэгт оруулах
Гарны товчлуурыг ашиглахгүйгээр баримтанд үсэг , цифр төдийгүй тусгай тэмдэгт оруулах боломжтой. Үүнд
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Insert ->Symbols бүлгийн <!--[if !vml]--><!--[endif]--> Symbolкомандын хэрэглүүр дээр дарна.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Нээгдэх талбараас өмнө нь ашиглаж байсан тэмдэгт дээр нэг удаа дарж оруулахаас гадна More Symbols командыг сонгож Symbol харилцах цонхны хавтаснуудаас тэмдэгтийг сонгоно. Symbols хавтасны Font талбараас фондыг сольж төрөл бүрийн тэмдэгт , симболуудаас сонгох боломжтой.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Insert товчлуур дээр , эсвэл уг оруулах тэмдэгт дээр товшиж дарна.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Close товчлуур дээр дарж ,Symbol харилцах цонхыг хаана.
Ишлэлтэй ажиллах
Баримтын үнсэн текстийн хэсэгт тодруулга буюу тайлбарыг хийж хэвлэгдэхээр хуудасны эсвэл баримтын төгсгөлд оруулахыг ишлэл хийх (Footnote) гэнэ.
Ишлэл хийх
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ишлэлийн тэмдэглэгээ хийх газар курсорыг байрлуулна.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ямар нэгэн тохиргоогүйгээр , ишлэлийн тэмдэглэгээний дугаарлалтыг автоматаар гүйцэтгэн , хуудасны төгсгөлд байрлуулах бол References / Footnotes /Insert Footnote , бамримтын төгсгөлд байрлуулах бол References / Footnotes /Insert Footnote командыг сонгоно. Ишлэлийн тэмдэглэгээ хийх газар курсорыг байрлуулан хуудасны төгсгөлд байрлуулахдаа Crtl + Alt+F, баримтын төгсгөлд байрлуулахдаа Crtl + Alt+Dтовчлуур дээр дарж болно.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ишлэлийн текстийг оруулна .
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ишлэлийн текстийн ишлэлийн тэмдэглэгээний ард товших даралтыг хийнэ.
Тохиргоотойгоор ишлэл хийх
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Ишлэлийн тэмдэглэгээ хийх газар курсорыг байрлуулна.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->References/Footnotes бүлгийн харилцах цонхыг нээнэ.
<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Нээгдэх Footnote and Endnote харилцах цонхны Lacation бүлгээс
<!--[if !supportLists]-->Ш <!--[endif]-->Ишлэлийг тухайн хуудсанд хийх бол Footnotes сонголтыг хийж, харгалзах талбараас хуудасны төгсгөлд хийх бол bottom of page, текстийн дараа байрлуулах бол below text сонгоно.
<!--[if !supportLists]-->Ш <!--[endif]-->Ишлэлийг баримтын төгсгөлд хийх бол Endnotes сонголтыг хийж харгалзах талбараас баримтын төгсгөлд байрлуулах бол end of document, бүлгийн төгсгөлд бол end of section сонголтын хийнэ.
<!--[if !supportLists]-->4. <!--[endif]-->Ишлэлийн тэмдэглэгээний хэлбэрийг format бүлгээс хийнэ. үүнд
<!--[if !supportLists]-->Ш <!--[endif]-->Number format: ишлэлийн тэмдэглэгээг автоматаар дугаарлагдах дэс дугаарын хэлбэрийг сонгоно.
<!--[if !supportLists]-->Ш <!--[endif]-->Custom mark: хэрэглэгч өөрийн хүссэн тэмдэгтээр ишлэлийн тэмдэглэгээ хийх бол энэ талбарт гарнаас оруулах ба тусгай тэмдэгт оруулах тохиолдолд symbol товчлуур дээр дарж нээгдэх symbol харилцах цонхноос оруулна.
<!--[if !supportLists]-->Ш <!--[endif]-->Start эхлэх тэмдэгтийг энэ талбарт тодорхойлоно.
<!--[if !supportLists]-->Ш <!--[endif]-->Numbering: дугаарлалтыг үргэлжлүүлэх тохиолдолд continuous, дахин эхлүүлэх тохиолдолд restart each section сонголтыг энэ талбараас хийнэ.
<!--[if !supportLists]-->5. <!--[endif]-->Insert товчлуур дээр дарна.
<!--[if !supportLists]-->6. <!--[endif]-->Ишлэлийн текстийг оруулна.
<!--[if !supportLists]-->7. <!--[endif]-->Ишлэлийн текстийн ишлэлийн тэмдэглэгээний ард товшиж дарна.
Тайлбартай ажиллах
Текстэнд тайлбар бичих
Тайлбар бичихдээ тайбар хийх текстийг идвхижүүлээд Review цэсний Comments New comment командын хэрэглүүр дээрдарж мөрийн төгсгөлд хуудасны захын зайг өргөтгөн үүссэн нүдэнд тайлбараа бичнэ.
Тайлбарыг нууцлахдаа: Review цэсний show Markup командын хэрэглүүр дээр даран нээгдэх цэснээс comment командыг сонгоно.
Тайлбар арилгах: тайлбарын тэмдэглэгээ, эсвэл тэмдэглэл хөтлөлтийн аль нэг дээр заагуурыг байрлуулан нээгдэх динамик цэснээс delete comment командыг сонгоно.
Текстийн идэвхжүүлэх, тэмдэглэх
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Хулганы заагуугаар тэмдэглэх
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Гарны товчлуураар тэмдэглэх
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Командаар тэмдэглэх
Тэмдэгтүүдийг зөөх хуулах
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Хулганы тусламжтайгаар зөөх ба хуулах
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Командын тусламжтайгаар зөөх ба хуулах
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Clipboard office редакторыг ашиглан хувилж байрлуулах
Хайлт хийх ба солилт хийх
Хайлт хийхдээ хайлт хийх хэсгийг тэмдэглэнэ. Тэмдэглээгүй тохиолдолд бүхэлд ньхайлт хийнэ. Баримтанд хайлт хийхдээ home/Find гэсэн команд сонгож find and replace харилцах цонхны find хавтасны find what талбарт хайх тэмдэгтээ бичнэ.нарийвчлалтай хайх бол more товчлуур дээр дарж сонголт хийнэ. Хайгдаж буй тэмдэгтийн тохиолол бүрийг хайх бол find next. Баримтанд байгаа бүх хайгдаж буй үгийг хайн тэмдэглэх тохиолдолд Find in товчлуур дээр дараад нээгдэх Main Document дээр дараад close.
Бичвэрийгформатлах
Жижиг бүлэг ашиглаж бичвэрийг форматлах
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->Хэрэглэгч текстийг хурдан форматлахын тулд командын хэрэглүүрийн жижиг бүлэг буюу mini toolbar ашигладаг. Энэ хэрэглүүр нь текст тэмдэглэхэд ажлын талбарт бүдэг харагдана. Мөн хулгана баруун товчлуурыг дарж ажлын талбарт нээж болно.
Жижиг бүлэг нь: Фонд, фондын засвар, хэмжээ, текстийн зэрэгцүүлэлт, өнгө, догол мөр, жагсаалт үүсгэх командын хэрэглүүрүүдийг агуулдаг.
Тэмдэгтийн фонд солих ба хэлбэр, хэмжээг өөрчлөх
Тэмдэгтүүдийн өвөрмөц маяг, хэлбэржүүлэлтийг фонд гэнэ. Фонд бүр нь өөр өөрийн нэртэй байна. Тэмдэглэсэн текстийн хэд хэдэн форматыг өөрчлөх бол Font харилцах цонхын ашиглах нь илүү зохимжтой. үүнд
<!--[if !vml]--><!--[endif]--> Форматыг өөрчлөх текстийг тэмдэглэнэ. Хэрэв текстийг оруулахын өмнө форматыг сонгох бол тухайн байрлалд курсорыг байрлуулна. Font цонхыг нээж font хавтасны фонт өөрчлөх font, хэлбэрийг өөрчлөх font style хэмжээг өөрчлөх size талбарын харгалзах жагсаалтуудаас сонголтуудыг хийнэ.
Мөн тэмдэгт форматлахдаа home цэсний font командын хэрэглүүрүүдийг ашиглана.
Font бүлгийн командуудын үүргийг тайлбарлавал

<!--[if !vml]--><!--[endif]-->фонтыг солих <!--[if !vml]--><!--[endif]-->- хэмжээг өөрчлөх <!--[if !vml]--><!--[endif]--> тодруулж дүрслэх <!--[if !vml]--><!--[endif]-->- налуулах <!--[if !vml]--><!--[endif]-->- доогуур нь зурах <!--[if !vml]--><!--[endif]-->- дээгүүр нь зурах <!--[if !vml]--><!--[endif]-->- доод индекс хийх, <!--[if !vml]--><!--[endif]-->дээд индекс хийх, <!--[if !vml]--><!--[endif]-->- форматыг арилгах, <!--[if !vml]--><!--[endif]-->- тодруулагч хэрэглэх, <!--[if !vml]--><!--[endif]-->- тэмдэгтийн өнгийг өөрчлөх, <!--[if !vml]--><!--[endif]-->- том жижиг үсгээр солих, <!--[if !vml]--><!--[endif]--> тэмдэгтийг томруулах, <!--[if !vml]--><!--[endif]-->- тэмдэгтийг багасгах.


Текстүүдийг зэрэгцүүлэх
Текстийг зүүн, баруун, голд, эсвэл хоёр талруу тараан зэрэгцүүлж байрлуулахыг текст зэрэгцүүлэх гэнэ.текстийг зэрэгцүүлэхэд параграфын аль нэг хэсэгт курсорыг байрлуулаж home цэсний paragraph бүлгийн харилцах цонхны indents and spacing хавтасанд хандаж general бүлгийн alignment талбараас сонголтыг хийнэ.
Мөр хоорондын зайг өөрчлөх
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->Параграфын мөрүүдийн хоорондын зайг өөрчлөхдөө тэдгээрийг тэмдэглэнэ. Харин оруулах текстийн мөр хоорондын зайг тохируулахдаа текст оруулах газар курсорыг байрлуулан home цэсний paragraph бүлгийн <!--[if !vml]--><!--[endif]-->line spacing командын хэрэглүүрийн суман дээр дарж нээгдэх жагсаалтаас сонголт хийнэ. Жагсаалт дахь тоон утгууд нь мөр хоорондох нэг зай гэсэн стандарт хэмжээг хэд дахин нэмэгдүүлэх вэ гэсэн утгыг заадаг ба эдгээр тоон утгаас өөр хэмжээгээр мөр хоорондох зайг өөрчлөх тохиолдолд line spacing options дээр дарахад нээгдэх paragraph харилцах цонхны indents and spacing хавтасанд хандаж line spacing мөр хоорондын зайг өөрчлөх. Энэ талбарын жагсаалтаас сонголтыг хийж харгалзах утгыг at талбарт өөрчилнө.
Хүснэгтэн мэдээлэлтэй ажиллах
Хүснэгт үүсгэх хэсэгт курсорыг байрлуулан insert цэсний tables бүлгийн table командыг ашиглаж баримтанд хүснэгт үүсгэнэ.
Товч ашиглан хүснэгт үүсгэх
Хэдэн багана, мөртэй хүснэгт оруулахыг хулганаар чирж тэмдэглэнэ. Хорулганы товчийг суллахад баримтанд хүснэгт үүснэ. Товч ашиглан хамгийн ихдээ 10 багана, 8 мөртэй хүснэгт үүсгэж болно. Харин дараа нь өөрийн хүссэнээр мөр нэмэх, хасах боломжтой.
Цэс ашиглан хүснэгт үүсгэх
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Хүснэгт оруулах хэсэгт курсорыг байрлуулна.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Insert цэснээс table/insert table командыгсонгоно. Дэлгэцэндхүснэгтийн багана, мөрийн тоог оруулах цонх гарна.
<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Number of column хэсгийнардбаганытоогзааж өгнө.
<!--[if !supportLists]-->4. <!--[endif]-->Number of rows хэсгийнардмөрийнтоогзааж өгнө.
<!--[if !supportLists]-->5. <!--[endif]-->Column Width хэсгийнардбаганы өргөнийгзааж өгнө.
<!--[if !supportLists]-->6. <!--[endif]-->ОК товч дарж хүснэгт үүсгэнэ.
Хүснэгтийн цонхнуудад курсор шилжүүлэх
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Таb товч дарж баруун цонхруу шилжинэ.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Ctrl+дээшсумтовч дарж зүүн цонхруушилжинэ.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Дурын цонхон дээр хулганы заагчийг байрлуулан зүүн товчийг дарахад уг цонхонд курсор шилжинэ.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Сүүлийн цонхонд курсор байрлаж байхад tab товч дарвал мөр нэмэгдэнэ.
Мөр нэмэх:
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Мөр оруулахад доош шилжих мөрөө тэмдэглэнэ.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Layout цэснээсinsert below командсонгоно.
Багана нэмэх
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Багана нэмэгдэх баруун тийш шилжих баганыг тэмдэглэнэ.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Layout /insert left командыгсонгоно.
Мөр устгах
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Устгах мөрийг тэмдэглэнэ
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Layout цэснээс delete Rows командыг сонгоно.
Багана устгах
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Устгах баганыг тэмдэглэнэ
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Layout цэснээс delete columns командыгсонгоно
Баганы өргөнийг өөрчлөх
Хулганы заагчийг баганы зураас дээр байрлуулахад хэлбэр нь өөрчлөгдөнө. Энэ хэлбэрт орсон үед хулганаар чирж баганы өргөнийг хялбархан өөрчилж болно.
Хүснэгтийг хэлбэршүүлэх
Хийсэн хүснэгтэндээ өөрөө хүрээ сонгохоос гадна бэлэн төрөл бүрийн хэлбэрээр хэлбэршүүлж болно. үүний тулд дараах үйлдлийг гүйцэтгэнэ.
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Хүснэгтээ үүсгээд мэдээллийг бичнэ.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Курсор хүснэгт дотор байрлах ёстой.
<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Design цэснээсautoformatкомандыгсонгоно.
<!--[if !supportLists]-->4. <!--[endif]-->Төрөл бүрийн хэлбэрийн хэвжүүлэлтээс хүссэнээ сонгоно.
Table style- бүлгээсхүснэгтээ өөрийн хүссэн хэлбэрт оруулж болно.
Shading – хүснэгтийн идэвхитэй байгаа нүдийг будна.
Borders- хүрээшугамыгөөрчлөх
Draw table – хүснэгтэнд нүд нэмэх, хүрээ шугамыг өөрчлөх
Eraser- арилгах
Pen color- хүрээний өнгийг өөрчилөнө. өөрчлөхдөө draw table сонгоодтухайн өөрчлөххүрээндээрээбайрлууланнэгдарна.
Width- шугамын өргөн
Line style- шугамынхэлбэр
Layout цэснийкомандуудын үүрэг:
Select-хэрэглэгч өөрийнхүссэнээрхүснэгтийнальнэгхэсгийг, эсвэлбүхэлднь сонгох боломжтой
View gridlines- далдбайгаашугамыгилгаргана
Properties- хүснэгтийн шинж чанарыг өөрчлөнө. өөрөөр хэлбэл хүснэгт текстийн хаана байрлахыг заана.
Delete –хүснэгтийг устгана. Хэрэглэгч өөрийн хүссэн багана, мөр, нүд эсвэл хүснэгтийг бүхэлд нь устгана.
Insert above – идэвхтэймөрийн өмнө мөр нэмнэ.
Insert below – идэвхтэймөрийн ард мөр нэмнэ.
Insert left – идэвхтэйбаганы зүүн талд багана нэмнэ.
Insert right – идэвхтэйбаганы баруун талд багана нэмнэ.
Merge cells – хэдхэдэн нүдийг нэгтгэж нэг нүд болгоно.
Split cells – нэг нүдийг хэд хэдэн нүд болгоно
Split table – хүснэгтийг хуваана.
Text directions – хүснэгтэн дотор байгаа өгөгдлийг хөндлөн болгоно.
Sort – хүснэгтэн дэх өгөгдлийг эрэмбэлнэ.
Convert to text – хүснэгтэнд байгаа мэдээллийг хүснэгтнээс гаргана.
Нүд нэгтгэх
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Нэгтгэх нүднүүдийг тэмдэглэнэ.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Layout цэснээс merge cells командыгсонгоно
Цонх хуваах
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Хуваах нүдээ тэмдэглэнэ.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Layout цэсний split cells командсонгоно
<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Цонхоо хэд хуваах тоог зааж өгнө
<!--[if !supportLists]-->4. <!--[endif]-->Ок эсвэл enter товч дарна.
Зурган мэдээлэлтэй ажиллах
Дүрс зурах, зураг, дуу авиа оруулах, бүдүүвч схем байгуулах , тэдгээрийг засварлах , байгуулах тухай өгүүлнэ.
Insert > Illustrations бүлгээс
<!--[if !vml]--><!--[endif]--> Picture – файлаар зураг оруулах
Clip Art – бэлэн зураг ба фото зураг , дуу
Shapes – дүрс зурж оруулах
Smart Art – схем ба диаграмм зурах
Chart – график байгуулах
Insert > Illustrations бүлгээс Picture командыг сонгоход компьютерт байгаа зурагнуудыг оруулж ирнэ. Жишээ нь
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->
Insert > Illustrations бүлгээс Clip Art командыг сонгоход компьютерт байгаа бэлэн зураг , фото зурагнуудыг оруулж ирнэ. Жишээ нь
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->Дүрс зураг ба дүрсийг форматлах
Insert > Illustrations бүлгээс shapes командыг сонгоход шулуун , геометрийн үндсэн дүрсүүд , сум, тэнцүү талт дүрсүүд , бүдүүвч , схемийн дүрсүүд, төрөл бүрийн од , туг , дарцаг хэлбэрийн дүрсүүд , тайлбар бичих дүрсүүд төдийгүй дурын дүрсүүдийг зурах, тэдгээрийг бүлэглэх , форматлах текст оруулан хэлбэржүүлж болно.
Текстийг хэлбэр , маяг оруулж бичих
Word Art программийн тусламжтайгаар хэлбэр маяг оруулах, сүүдэрлэх , сунгах, агшаах , эргүүлэх зэргээр дүрслэнэ. Үгэнд хэлбэр , маяг оруулан бичихийн тулд Insert > text бүлгийн <!--[if !vml]--><!--[endif]--> Word Art командын хэрэглүүр дээр дарна.
Зургийг форматлах
Зургийг тухайн хэрэглүүрийн тусламжтайгаар
Picture tools дэх Format / Adjust бүлэг нь – зургийн гэрэлтүүлэлт ба өнгөний ялгаралт
Picture tools дэх Format / Picture style бүлэг нь – зурганд эффект хийх
Picture tools дэх Format / Arrange бүлэг нь – зургийн баримтанд байрлуулах
Picture tools дэх Format / size бүлгийн grop – зургийг тайрах тус тус болно.
Insert > Illustrations бүлгээс Smart Art командыг сонгоход төрөл бүрийн диаграмм схемүүдийг
оруулж ирнэ.
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->
Графиктай ажиллах
Мэдээллийг боловсруулах явцад мэдээлэлд шинжилгээ хийх , мэдээллийг хэрэглэгчдэд ойлгомжтой байдлаар дүрслэх зорилгоор график байгуулах шаардлага гардаг. Хоёр аргаар график байгуулж болно. Графиктай ажиллахдаа Insert > Illustrations бүлгээс chart командыг сонгоно.
Текстийг зураг болгох
Үүний тулд текстээ идэвхижүүлээд paste хэрэглүүрээс paste special сонгоод paste ( windows metafile ) –ийг сонгоод ok товч дарна.
2 сэтгэгдэлтэй, Hээгдсэн: 175
2012 оны 05-р сарын 24 Нийтэлсэн uugaa
Exсel програмын үндсэн ойлголт ба үндсэн цонх, шинээр ажлынхуудас үүсгэх, өгөгдөлтэй ажиллах
Хичээлийн зорилго:
Энэ хичээлээр хүснэгтэн мэдээлэл боловсруулах хэрэглээний программ Excel - н цэсийн самбар, түүний командуудын төрөлтэй танилцах бөгөөд цонх тэмдэглэх, цонхонд мэдээлэл оруулах, цонхноос мэдээлэл арилгах, засвар хийх боломжуудыг судална.
Microsoft Excel программ нь хүснэгтэн мэдээллийг боловсруулахад хамгийн сайн windows системийнхэрэглээний программ хангамж юм.
Microsoft Excel программыгачаалахдааwindows-н start товчлуур дээр даран нээгдэх жагсаалтаас programs / Microsoft office/ Microsoft Excel 2007-г сонгон ажиллуулна.
Microsoft Excel программыгачаалахад book 1 ажлынхавтасны sheet 1 ажлынхуудасбүхийцонхнээгдэнэ.Үүнийг  Microsoft Excel программынүндсэнцонхгэжнэрлэнэ. Үндсэн цонхны бүтэц нь:
Программын гарчигийн мөрпрограммын цонхны хамгийн дээд хэсэгт байрлах мөрийг программын гарчигийн мөр гэнэ. Энэхүү мөрөнд: Ms office товчлуур, Quick Access бүлэг, цонхны хэмжээг өөрчлөх зэрэг товчлуурууд оршино.
Ms office товчлуур:программын эхэнд байрлах ба энд баримттай ажиллах командууд бүхийцэс нээгдэх ба баруун талын Recent documents жагсаалтаас хамгийн сүүлд ажиллаж байсан баримтуудын нээх боломжтой.
Гарын дор хэрэглэгдэх командын хэрэглүүрүүд буюу Quick Access бүлэг: хэрэглэгч хамгийн их ашиглах командуудын хэрэглүүрүүдийг нэг бүлэг болгон ms office товчлуурын баруун талд байрлуулсныг quick access бүлэг гэнэ. Энэ бүлэгт команд нэмж хасаж болно.
Үндсэн цэс ба командын зурвас: командыг богино хугацаанд сонгох боломжийг командын зурвас бүрдүүлдэг. Командуудын гүйцэтгэх үүрэг, чиглэлээр нь бүлэглэснийг командын бүлэг, харилцах объект, төрлөөр хэд хэдэн командын бүлэг нэг цэсэнд нэгтгэснийг үндсэн цэс гэнэ. Командын зурваст нээлттэй цэсийн командын бүлгүүд байрлана.
Командын бүлэг ба командын хэрэглүүрүүд: Командын гүйцэтгэх үүргийг илэрхийлэхүйц дүрс бүхий товчлуураар дүрслэжж командын бүлгүүдэд байрлуулсныг командын хэрэглүүр гэнэ. Командыг сонгох гэдэг нь харгалзах командын хэрэглүүр дээр нэг дарна. Хэрэглүүр дээр заагуурыг байрлуулан нэр ба гарнаас дарах товчлуурын үүргийг харж болно.
График байгуулах
Insert цэсний chart товчлуураар байгуулна. Ажлын хуудсанд графикк оруулсны дараа design, layout, format түр цэсүүдийн / ямар нэг объект сонгоход түүний тохиргоог өөртөө агуулсан цэс нь түр цэс юм/ chart tools гарч ирнэ. Энэ цэсүүд нь графиктай ажиллах командуудыг агуулсан байдаг.
График байглуулах дараалал
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Графикаар харуулах шаардлагатай өгөгдлүүдийг идэхжүүлнэ.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Insert цэсийн chart бүлгээс графикийн төрлийг сонгоно.
График байгуулсны дараа графикийн төрлийг солих
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->График дээр хулганаараа дарна
Design цэсийн type change chart type товч. График байгулах явцад ажлын хуудсан дээр байгуулсан хүснэгтэн өгөгдлийн мөр, багана дээр тулгуурлан өгөгдлийн цувааны байршуулалтыг тодорхойлдог. График байгуулсны дараа өгөгдлүүдийг хооронд нь харьцуулж болно. Иймээс мөр болон баганы байрыг сольж болно.
Графикийн харагдах байдлыг өөрчлөх:
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->График дээр хулганаараа дарна.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Design цэсийн data бүлгийн switch Row/column товчин дээр дарна.
Графикийн байршуулалтыг өөрчлөх:
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Графикыг хулганаар сонгоно.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Design цэснийн chart Layout дотроос more товчин дээр дараад байршуулалтын хэлбэрүүдийг гаргана.
<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Байргуулалтын хэлбэрийг сонгоно.
Графикийн гарчиг оруулах:
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Chart title цонхон дотор ажлын хуудсан дээрх хүснэгтийн гарчгийг ерөнхий гарчиг болгоно.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Багана хэлбэрийн график оруулсан бол босоо тэнхлэг дээрх утгуудыг тодорхойлсон нэр оруулж болно.
<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Гарчгийг font бүлгийн товчлууруудыг ашиглана.
Графикийн таниур байрлуулах байрлалыг тохируулах дээр дарж графикийн төрлийг сонгоно.
Графикийн мөр баганыг солих:
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Графикийн таних тэмдэг дээр дараад идэвхжүүлнэ.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Layout цэсийн labels бүлгийн legend товчийн доод талын сумтай товчин дээр дарна.
Графикийг байрлуулах байрлалыг тохиргоо хийх
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->График дээр дарж идэвхжүүлнэ
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Design цэсийн Location бүлгйин move chart товчин дээр дарна.
<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Харилцах цонхны new sheet команд нь графикийн шинэ ажлын хуудсан дээр байрлуулна. Object in команд нь графикийн тухайн ажлын хуудсан дээр байрлуулна.
Томъёо ба функцтэй ажиллах
Excel-д математикийн үйлдлүүдийг хийж болохоос гадна янз бүрийн үүрэг бүхий функцүүд байдаг.
Excel-д функцүүдийг яаж ашигласнаас хамаарч мэдээлэл боловсруулалтын чанар, хурд, үр дүн хамаарах учир тэдгээрийг бүх боломжит хувилбараар ашиглаж сурах хэрэгтэй. Өргөн хэрэглэгддэг функцүүдээс заримийг нь авч үзье.
Математикийн үйлдлийн тэмдгүүд:
+  - нэмэх
-   - хасах
*  - үржүүлэх
/  - хуваах
^  - зэрэгт дэвшүүлэх
Функц болон томъёолол бичихдээ тэнцүүгийн тэмдгээр эхэлж бичих бөгөөд түүнд бичигдэх томъёоллыг англи үсгээр бичнэ.
Жишээлбэл: =(A1+B2^2)/C2, =SUM(A1:A5,B5:C5)
Функц болон томъёолол бичихэд нүдний хаягийг үнэмлэхүй, харьцангуй, нийлмэл гэсэн хэлбэртэйгээр бичнэ.
Үнэмлэхүй хаяг    - SAS5 мөр ба багана үнэмлэхүй
Харьцангуй хаяг    - А5 мөр ба багана харьцангуй
Нийлмэл хаяг        - SА5 багана үнэмлэхүй, мөр харьцангуй
- АS5 багана харьцангуй, мөр үнэмлэхүй
Харьцангуй хаяг гэдэг нь тухайн хаяг өөр орчинд харьцангуй өөрчлөгдөхийг хэлнэ. Үнэмлэхүй хаяг гэдэг нь тухайн хаяг өөр орчинд үл өөрчлөгдөхийг (тогтмол) хэлнэ.
Жишээлбэл: А6 нүдэнд =SUM(A1:A5) функц байсан гэж үзье. Уг функцийг В6 нүдэнд хуулбал SUM(B1:B5) болж өөрчлөгдөж байгаа учраас энэ хаяг нь харьцангуй хаяг болно. А6 нүдэнд =SUM(SAS1:SAS5) функц байсан гэж үзье. Уг функцийг В6 нүдэнд хуулбал =SUM(SAS1:SAS5)  болж үл өөрчлөгдөж байгаа учраас энэ хаяг нь үнэмлэхүй хаяг юм.
Функц нь аргументийн утгыг бодох бөгөөд аргумент нь ихэнх функцүүдийн хувьд 30 хүртэл байж болно.
Математик функцууд тэдгээрийн үүрэг
Төрөл бүрийн функцүүд ашиглан хүснэгт дэх тоон мэдээлэлд тооцоо хийж болно. Функцийг томъёоны мөр дээр бичдэг. Хэрэглэгч өөрөө функцээ бичиж болохоос гадна бэлэн бичиглэлийг ашиглаж болно. Бичиглэлийг Insert цэсээс Function команд сонгон хэрэглэнэ. Эсвэл стандарт хэрэгслийн мөрийн AutoSum товчийг хэрэглэнэ.
Функцүүдийг дараах ангилалд хуваадаг.
1.  Саяхан ашиглагдаж байсан                        - Most Recently Used
2.  Бүх функцүүд                                            - All
3.  Санхүүгийн функцүүд                               - Financial  
4.  Он сар өдөр, цагийн функцүүд                 - Date Time
5.  Математик, тригонометрийн функцүүд    - Math &Trig
6.  Статистикийн функцүүд                             - Statistic
7.  Лавлагаа харах функцүүд                          - Lookup reference  
8.  Өгөгдлийн сангийн функцүүд                   - Database
9.  Тексттэй ажиллах функцүүд                      - Text      
10. Логикийн функцүүд                                   - Logical
11. Мэдээллийн функцүүд                               - Information  гэж ангилдаг.
Функцийн талбар хэсэгт ямар үүрэгтэй, ямар утга оруулах зэрэг тайлбар хийгдсэн байдаг.
Функц бичих нүдээ идэвхижүүлээд = тавина. Дараа нь шаардлагатай функцээ бичнэ.
Жишээ
Нүдэнд байгаа утгууд                      Жишээ                Үр дүн
B3 = 2, В4 = 4, В5 = 6              =AVERAGE(B3,B4,B5)         4
B3 = 2, В4 = 4, В5 = 6              =PRODUCT(B3,B4,B5)         48
B3 = 2, В4 = 4, В5 = 6              =COUNT(B3:В5)                   3
B1 = 2, C1 = 4, D1 = 6              =SUM(B1,C1,D1)                 12
B1 = 2, C1 = 4, D1 = 6              =MAX(B1,C1,D1)                  6
B1 = 2,  С1= 10,D1 = 6             =MIN(B1:D1)                        2
SUMIF (нөхцөл шалгах цонх,нөхцөл, нийлбэр олох цонх)
А1=2, A2=15, A3=4, A4=8, A5=21     
=SUMIF(A1:A5;”>10”)  36
Функцийн параметр нь тогтмол утгууд, нүдний хаягууд, муж байж болно. Дээрх жишээн дээрх функцүүдийн үүргүүдийг авч үзье.
Average - Өгөгдсөн утгуудын арифметик дунджийг бодно.
Product - Өгөгдсөн утгуудын арифметик дунджийг бодно.
Count-Өгөгдсөн утгуудаас тоон утгуудынх нь тоог олно.
Sum-Өгөгдсөн утгуудын нийлбэрийг бодно.
Max-Өгөгдсөн утгуудын хамгийн их утгыг нь олно.
Min-Өгөгдсөн утгуудын хамгийн бага утгыг нь олно.
SumIf - Өгөгдсөн утгуудаас нөхцөлт нийлбэрийг бодно.
Өгөгдөлийнсан үүсгэх, бичлэгтхайлтхийх, эрэмбэлэх, мэдээллийг шүүх
Өгөгдлийн сан болж чадах хүснэгтэн мэдээллийг үүсгэхдээ:
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Нэг ажлын талбарт нэг агуулга бүхий нэг хүснэгтэн мэдээлэл байх нь тохиромжтой. Учир нь мэдээллийг эрэмбэлэх, шүүх зэрэгт будлиан гарч болно.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Баганы гарчигийг хүснэгтийн эхний мөрөнд нэг нүдэнд үүсгэнэ.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Баганы гарчигийг бусад мөрүүдийн өгөгдлөөс ялгаатайгаар форматлах хэрэгтэй.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Өгөгдөл оруулахдаа шаардлагагүй бол сул зайгаар эхлүүлэх хэрэггүй бөгөөд эрэмбэлэх, хайлт зэрэг хийхэд сул зай нь түвэг учруулдаг.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Боловсруулалт хийх хүснэгтэд нэгтгэгдсэн нүд байж болохгүй зэргийг анхаарах хэрэгтэй.
Бичлэгийн өгөгдлүүдтэй ажиллах
өгөгдлийн сангийн талбарын нэрийн мөр танигдсан тохиолдолд бичлэгүүдийг эрэмбэлэх, өгөгдөл хайх, бичлэг нэмэх буюу устгах болон мэдээлэлд боловсруулалт хийх боломжтой болно.
Бичлэгт хайлт хийх
Хэрэглэгч хайлт хийх шинжүүрээ тодорхойлж, бичлэгүүдийн тухайн талбарт хайлт хийнэ. Шинжүүрийг хангасан бичлэг нь идэвхитэй бичлэг болох ба харилцах цонхонд байрлагдана.
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->жишээ нь эрэгтэй гэсэн шинжүүрээр хайлт хийх бол
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Өгөгдлийн сангийн дурын нүдийг идэвхжүүлнэ.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Quick Access/ Form командыгсонгоно.
<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Нээгдэх харилцах цонхны criteria товчлуурыг дарахад хоосон болно
<!--[if !supportLists]-->4. <!--[endif]-->Харилцах цонхны Хүйс талбарт Эрэгтэй гэсэн текстийг оруулна.
<!--[if !supportLists]-->5. <!--[endif]-->Хайлтыг дараагийн бичлэгүүдэд хийх тохиолдолд Find Next, өмнөхбичлэгүүдэдхийх Find Prevтовчлууруудыгдарна.
Бичлэгүүдийг эрэмбэлэх
Дараах шинжээр эрэмбэлэгдэхийг үндсэн эрэмбэ гэнэ.
өсөх үндсэн эрэмбэ нь:
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Тоон өгөгдлүүдийн хамгийн бага сөрөг тооноос хамгийн их эерэг тоо гэсэн дарааллаар эрэмбэлнэ.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Текст болон цифрээс бүрдэх текстэн өгөгдлүүдийг дараах дарааллаар эрэмбэлнэ.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Логик утгуудыг FALSE, TRUE гэсэн дараалалтай эрэмбэлнэ.
<!--[if !supportLists]-->· <!--[endif]-->Алдааны утгуудыг эрэмбэлэхгүй, хоосон нүд бүхий мөрүүдийн өмнө байрлана.
Хоосон нүд бүхий мөрөөс бусад тохиолдолд эсрэгээр эрэмбэлэгдэхийг буурах үндсэн эрэмбэ гэнэ.
Нэг баганы өгөгдлөөр үндсэн эрэмбийг гүйцэтгэх
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->Эрэмбэ хийх баганы аль нэг нүдийг идэвхтэй болгоно.
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Өсөх эрэмбэ бол Data/Sort&Filter/Sort A to Z, буурах эрэмбэ бол Data/Sort&Filter/Sort Z to A командыг сонгоно.
Хэд хэдэн баганы өгөгдлөөр үндсэн эрэмбийг гүйцэтгэх
<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->эрэмбэ хийх багануудын аль нэг нүдийг идэвхтэй болгоно
<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->Home/Editing/sort&filterкомандын хэрэглүүр дээр дарна.
<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->Нээгдэх цэснээс Custom Sort командыг сонгоно.
<!--[if !supportLists]-->4. <!--[endif]-->Эрэмбэлэх хүснэгтийн баганууд нь гарчигтай тохиолдолд нээгдэх sort харилцах цонхны My data has headers хяналтын товчлуурыг идэвхжүүлнэ. үүнийг идэвхжүүлсэн тохиолдолд баганы нэрээр эрэмбэлэх баганыг сонгоно.
<!--[if !supportLists]-->5. <!--[endif]-->Sort харилцахцонхны column хэсгээс sort by талбараасэрэмбэлэхэхнийбаганынэрбуюугарчигийгнээгч товчуураарнээгдэхжагсаалтаассонгоно. Сонгогдсонбагана юугаараа эрэмбэлэгдэхийг sort on хэсгээстодорхойлохба үүнд:
Value- утгаараа
Cell color- нүдний өнгөөрөө
Font Color- тэмдэгтийн өнгөөрөө
Cell Icon- нүдний дүрсээрээ эрэмбэлэгдэхээр сонголтыг хийж болно.

1 comment: